معدن طلای زرشوران

گواهی کشف معدن طلای زر‌شوران پس از عملیات اکتشافی گروه‌های داخلی و خارجی به نام سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی صادر شده است.
زمین شناسی و تکتونیک منطقه زرشوران
منطقه زرشوران از نظر زمین‌شناسی، از پی‌سنگ پر کامبرین - کامبرین زیرین و پوشش ترسیری جوان و رسوبات عهد حاضر است که به صورت سازندهای مختلف، منطقه را پوشش داده است. این منطقه در زون تکتونیکی البرز - آذربایجان قرار دارد. این ناحیه بخشی از تاقدیس بزرگ کوه ایمان‌خان است که طول تقریبی آن ۷ کیلومتر و عرض متوسط آن ۲ کیلومتر بر آورد شده است.
این تاقدیس دارای جهت شمال غرب - جنوب‌شرق است. در شمال‌شرق این تاقدیس، نهشته‌های کربناته متبلور توسط یک گسل معکوس در مجاورت رسوبات الیگومیوسن قرار می‌گیرند.
ساختمان این تاقدیس در واحد چالداغ که ارتفاعات منطقه را تشکیل می‌دهد و همچنین در نهشته‌های الیگومیوسن و نهشته‌های آواری URF یا سازند قرمز بالایی به خوبی قابل مشاهده است، فاز کوه زایی کاتانگایی را تشکیل می‌دهد. ضمن این‌که به نظر می‌رسد کانی‌سازی ناحیه معدنی زرشوران متاثر از فازهای آلپین جوان باشد. در ناحیه زرشوران سه دسته گسل وجود دارد:
گسل‌های با امتداد جنوب شرق - شمال‌غرب: این دسته گسل‌ها در منتهی‌الیه شرقی منطقه قرار داشته و احتمالاً با کانی‌سازی در ارتباط هستند. 2 گسل عمده در این دسته قرار گرفته‌اند و به نظر می رسد گسل جنوبی‌تر، نقش مهمی در کانی‌سازی ندارد ولی گسل شمالی‌تر، واحد زرشوران را در مجاورت سازند قره‌داش و واحد چالداغ قرار داده است. گروهی از این گسل‌ها بر روی سازند قرمز فوقانی اثر گذاشته‌اند.
گسل‌های با امتداد شرقی - غربی: مهمترین این گسل‌ها با امتداد شرقی - غربی 10 گسل موازی در شمال ده یال دره سی و جنوب کوه دلیک داغ و گسل زرشوران است که به نظر می‌رسد در کانی‌سازی نقش داشته اند.
گسل‌های با امتداد جنوب غرب - شمال‌شرق: عمده‌ترین آن‌ها 2 گسل موازی در شمال‌غربی دره زرشوران و غرب کوه چالداغ است.
ذخایر معدن زرشوران
اکتشافات معدن زرشوران از سال 1367 شروع شده و ذخیره آن نیز به مرور افزایش پیدا کرده است. ذخیره اولیه این معدن، 55 تن طلای خالص بود که با اکتشافات بعدی، ذخیره قطعی کنونی به 110 تن رسید. بر اساس عملیات اکتشاف سطحی و عمقی صورت گرفته، مجموع ذخایر تخمینی طلا تاکنون حدود 23 میلیون تن با عیار متوسط 4.24 گرم بر تن است که حدود 98 تن طلای محتوی خواهد داشت. ضمن این که با توجه به اکتشافات تکمیلی در محدوده 40 کیلومتر مربع منطقه زرشوران، پیش بینی می کنیم این میزان ذخیره به بیش از 150 تن و حتی تا 200 تن طلای خالص برسد. به طوری که یکی از بزرگترین ذخایر طلا در مقیاس جهانی است. نکته قابل توجه در خصوص توانمندی مهندسان اکتشاف ایرانی اینکه بخش اولیه اکتشاف منطقه، توسط مهندسان کانادایی، انگلیسی و آفریقای جنوبی در قالب شرکت انجام شد و آنها طی 4 سال فعالیت، تنها حدود 4 هزار متر را اکتشاف کرده بودند. اما مهندسان و پیمانکاران ایرانی به رغم تجربه کم و وضعیت دشوار اکتشاف، موفقیت بالایی از خود نشان دادند و توانستند طی 2 سال، حفاری اکتشافی 12 هزار متر را انجام دهند که رکورد بسیار بالایی محسوب می شود.
کارخانه 3 تنی تولید طلا
با توجه به ذخیره موجود در منطقه زرشوران، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران نسبت به اجرای طرح تجهیز و احداث کارخانه فرآوری با هدف تولید سالانه 3 تن طلا، 1250 کیلوگرم نقره و 500 کیلوگرم جیوه در جوار معدن اقدام و عملیات اجرایی آن را از سال 89 آغاز کرد. در واقع، برای نخستین بار در کشور، کارخانه تولید طلا با چنین ظرفیتی اجرا می شود. این کارخانه از 7 بخش شامل سنگ شکن اولیه، سنگ شکن ثانویه، آسیا، اکسیداسیون، لیچینگ، اتاق طلا و سد باطله تشکیل شده است.
افزایش ظرفیت تا 9 تن
انجام اکتشافات تکمیلی و افزایش ذخایر طلا در منطقه زرشوران، مسئولان ایمیدرو را بر آن داشت تا به موازات راه اندازی کارخانه مذکور، ظرفیت این کارخانه را تا 6 تن و پس از تکمیل عملیات اکتشافی و اخذ نتایج ثبت ذخایر معدن، افزایش ظرفیت تولید تا 9 تن در این کارخانه محقق شود.
میزان سرمایه گذاری و اشتغال
برای اجرای فاز نخست طرح 3 تنی طلای زرشوران، 834 میلیارد ریال و 15 میلیون و 200 هزار یورو سرمایه گذاری شده است. پیش بینی اولیه برای فاز دوم نیز 950 میلیارد ریال و 4.5 میلیون یورو است. همچنین، با بهره برداری از فاز نخست، ۱۷۶ نفر به طور مستقیم و ۲ هزار و ۶۰۰ نفر به صورت غیر مستقیم وارد چرخه اشتغال زایی می شوند. در فاز دوم نیز به همین اندازه اشتغال ایجاد خواهد شد.
طرحی کاملا بومی
زرشوران، نخستین کارخانه بزرگ مقیاس جهان با روش منحصر به فرد و کاملا بومی در تولید طلا است. فرآوری طلا در این کارخانه با روش شیمیایی انجام می گیرد که توسط یک شرکت ایرانی ابداع شده و به ثبت رسیده است و بدون شک، این امر افتخاری در حوزه فناوری استحصال طلا در کشور محسوب می شود.
روش یاد شده در حالی در طرح زرشوران عملیاتی شد که استفاده از روش «پی. اُ. ایکس»، در شرایط تحریم غیر ممکن بود. گذشته از این، بهره گیری از روش فرآوری ایرانی، موجب صرف جویی در هزینه و اجرای طرح با یک سوم قیمت معمول در روش مطرح دنیا (پی. اُ. ایکس) شده است.
این روش فرآوری، بارها توسط محققان دانشگاه در شرایط آزمایشگاهی تست و تایید شد. پس از این مراحل، روش مذکور در طرح احداث کارخانه طلای زرشوران به اجرا گذاشته شد.
بیش از 70 درصد تجهیزات به کار رفته در این کارخانه، توسط سازندگان داخل تامین شده و پیش بینی می کنیم در طرح های توسعه کارخانه، این میزان افزایش یابد.
در این کارخانه، فرآوری خاک معدن به دلیل سولفوره بودن، به روش شیمیایی صورت خواهد گرفت و خاک معدن برای تبدیل شدن به طلا در مرحله لیچینگ، به اکسیده تبدیل می شود.
تمهیداتی برای دفع آرسنیک
با توجه به وجود ماده «آرسنیک» در آب های محدوده فرآوری، از جمله اقدامات پیش رو، افزودن مواد شیمیایی و تبدیل آن به آرسنیک بی ضرر است. گام مهم دیگر، احداث سد باطله است. در این زمینه، خاک رس محدوده سد، در 3 لایه فشرده شده تا آب به درون آن نفوذ نکند، سپس برای اطمینان بیشتر، روی آن لایه ای از ژئوممبران (عایق نفوذ ناپذیر) نصب شده تا آب های آلوده به اطراف نشت نکند. آب های انباشته شده از فرآوری نیز با استفاده از سیستم فیلتراسیون، از باطله جدا شده و برای مصرف به سیستم بر می گردد.
گام دیگر، راه اندازی سیستم پالایش آنلاین است. بدین منظور، تعدادی چاه های نمونه برداری حفر شده و آب های انباشته شده در این چاه ها به صورت آنلاین نمونه برداری شده و در سیستم نشان داده می شود تا چنانچه مشکلی از نظر آلودگی ایجاد شده یا آب از سد باطله نفوذ کرد، چاه های مذکور - که در بخش پایین دست کارخانه قرار دارد- میزان درصد آرسنیک یا سیانور را هشدار دهند تا درنتیجه، بتوان به سرعت نسبت به رفع مشکل اقدام کرد.