بهره‌وری نیروی انسانی معدن از قلم نیفتد
دنیای معدن - ایران با داشتن ۳۷ میلیارد تن ذخیره قطعی و ۵۷ میلیارد تن ذخیره احتمالی مواد معدنی ظرفیت بالایی در رونق ایجاد اقتصادی با افزایش سرمایه‌گذاری در بخش معادن دارد.
به گزارش دنیای معدن، با این حال تولیدات معدنی کمتر از یک درصد از تولید ناخالص ملی کشور را به خود اختصاص داده است. با وجود اینکه در سال‌های اخیر به طور متوسط سالانه رشدی ۵/۶ درصدی را تجربه کرده اما طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، کمترین نرخ بازگشت سرمایه در اقتصاد کشور از آن معدن است که به گفته کارشناسان نبود زیرساخت معدنی، طولانی بودن مدت زمان اکتشاف و بهره‌برداری و همچنین قوانین محدودکننده سازمان‌های مختلفی چون منابع طبیعی، محیط زیست و... عوامل کاهنده نرخ بازدهی معدن به کمتر از ۱۹۳ درصد بوده که فقط با ایجاد زیرساخت‌ها، برداشتن محدودیت‌های قانونی معدن و افزایش بهره‌وری نیروی انسانی و سرمایه‌گذاری در معادن به صرفه خواهد شد.
چرا بازدهی سرمایه‌گذاری در معادن پایین است؟
سرمایه‌گذاری در معادن متفاوت از سایر بخش‌هاست؛ چراکه در حوزه معدن ریسک بالاست و از سوی دیگر مدت زمان بازگشت سرمایه طولانی است.
مهدی تقوی، کارشناس اقتصادی با بیان اینکه متغیرهای زیادی در نرخ بازدهی معادن موثر است می‌گوید: بازدهی سرمایه‌گذاری در معادن همچون سایر بخش‌ها به هزینه تولید و بازار انحصاری برمی گردد، در واقع نرخ بازدهی پایین نشان میدهد که میزان سود به دست آمده معادن در مقایسه با میزان هزینه سرمایه‌گذاری پایین‌تر است.
یک کارشناس اقتصاد معادن در این خصوص گفت: بخش معدن نیز مانند سایر بخش‌ها تافته‌ای جدا بافته نیست و از بهره‌وری پایین رنج می‌برد که این مسئله تا حدودی به مسیر پر پیچ و خم قوانین و مقررات دولتی در سرمایه‌گذاری برمی‌گردد. برای نمونه در بخش معدن فرد باید برای محدوده مشخص حق‌الارض پرداخت کند تا پا در عرصه پر ریسک معدن‌داری بگذارد، از سوی دیگر استهلاک ماشین‌آلات در معادن بسیار بالاست و این باعث می‌شود روند سرمایه‌گذاری طولانی‌تر شود.
محمود جام‌ساز با اشاره به میزان اندک بودجه دولتی در اکتشاف معادن می‌افزاید: بودجه ایران برای اکتشاف ۵۰۰ میلیون دلار است این در حالی است که فقط ۸ درصد از مساحت خاک ایران اکتشاف شده و آن هم تنها به عمق‌های کم (به طور متوسط ۵۰ متر) بسنده شده است. حال با این شرایط چگونه می‌توانیم با کشورهای دیگری که از نظر میزان ذخایر شرایط برابری با ایران دارند اما توانسته‌اند با توسعه همین بخش، تولید ناخالص ملی خود را افزایش دهند، رقابت کنیم؟ کشور کانادا حدود ۱۰ میلیارد دلار در سال برای اکتشاف هزینه میکند و همین عاملی در افزایش ذخایر شناسایی شده و در نهایت سرمایه‌گذاری است.
بازدهی سرمایه‌گذاری در معادن قربانی خواب سرمایه
برای بررسی بازدهی سرمایه‌گذاری در معادن باید ابتدا نوع معادن مشخص شود؛ چرا که در ایران حدود ۶۴ نوع ماده معدنی کشف شده که هرکدام از آنها با روش‌های خاصی اکتشاف و استخراج می‌شوند، اما آنچه که مشخص است، نبود بسترهای لازم برای ورود سرمایه‌گذاری سودآور است.
آلبرت بغزیان اقتصاددان و مشاور سازمان زمین‌شناسی این گونه استدلال کرد: معادن ما به این دلیل توجیه اقتصادی ندارند که حوزه معدن پرریسک است و در مقابل، قیمت محصولات در بازار جهانی ثابت است. از سوی دیگر شرکت‌ها با ورود به بخش معدن سرمایه آنها می‌خوابد زیرا روند گرفتن مجوز و عبور از کانال‌های قانونی برای اکتساب پروانه‌های اکتشاف و استخراج طولانی است و این مسئله میانگین بازدهی سرمایه‌گذاری در معادن را کاهش خواهد داد.
بازدهی پایین در نتیجه نبود نیروی بهره‌ور
اگر به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درخصوص بازدهی اقتصادی معادن رجوع کنیم با عواملی چون نبود زیرساخت‌های معدنی، نبود تجهیزات مدرن اکتشاف، پایین بودن عمر مفید تجهیزات معدنی و... به عنوان کاهنده نرخ بازدهی سرمایه در معادن روبه‌رو می‌شویم، اما اینکه نیروی انسانی در کاهش بهره وری معادن چه نقشی دارند، سخن گفته نشده است.
محمود جام ساز به عنوان یک اقتصاددان نقش بهره‌وری در کاهش بازدهی سرمایه‌گذاری معادن را این‌گونه مطرح کرد: در مرکز توسعه اقتصادی نیروی انسانی قرار دارد که در ایران آنها لباس کارآفرین، کارگر و... بر تن دارند که متاسفانه به دلیل نهادهای سنتی و نبود قانونی پیشرفته در حوزه کار و کارگر میزان بهره‌وری انسانی عقب افتاده است.
وی با اشاره به نقش نیروی انسانی در بازدهی نهایی سرمایه‌گذاری ادامه داد: برای تعیین میزان بازدهی سرمایه‌گذاری فرآیند از آغاز تا تولید نهایی جمع بسته می‌شود که بخشی از آن منتسب به نیروی کار است. به همین دلیل است که بخش مهمی از رشد اقتصادی معطوف به رشد بهره‌وری است. البرت بغزیان با تایید نقش نیروی انسانی در کاهش بهره‌وری
اظهار کرد: معادن محیط شغلی پرخطر است که با حوادث پیش‌بینی نشده‌ای چون ریزش و کشته شدن کارگران دست و پنجه نرم میکند که هر حادثه می‌تواند فعالیت معدن را متوقف کند و منجر به کاهش بازدهی سرمایه‌گذار شود. وی افزود: ایران در مقایسه با کشوری چون اندونزی از نیروی متخصص‌تری برخوردار است، شاید دلیل اثر منفی بهره‌وری در نرخ بازدهی به نبود تجهیزات پیشرفته است که تا حدودی به محدودیت‌های تحریمی مربوط بر می‌گردد.
نبود زیرساخت دلیل افزایش هزینه تولید
یکی دیگر از فاکتورهایی که در کاهش بازدهی سرمایه‌گذاری در معادن موثر نقش دارد، نبود زیرساخت‌های لازم است که نه تنها تحقیقات معدنی را شامل می‌شود، بلکه حمل‌ونقل مواد معدنی و فرآوری محصولات نیز به دلیل این نقصان هنوز نتوانسته‌اند بهره‌وری لازم را کسب کنند.
به گفته محمود جام ساز؛ هزینه بالای حمل‌ونقل مواد معدنی باعث افزایش هزینه تولید می‌شود که این خود عاملی برای کاهش سرمایه‌گذاری در معادن است. برای نمونه بندرعباس ظرفیت کشتی‌های بیش از ۵۰ هزار تن را ندارد، از این رو هزینه حمل‌ونقل سنگ آهن بالا می‌رود و در نهایت میزان سودآوری معدن‌داران کاهش می‌یابد.
دیدگاهتان را بنویسید