معادن استان مرکزی؛ ظرفیت ها و چالش ها

استان مرکزی به سبب قرار گرفتن در دو منطقه زمین شناسی مهم کشور، شامل منطقه های دگرگونی سنندج سیرجان و ایران مرکزی به لحاظ شرایط زمین شناسی، خاستگاه مواد معدنی مختلف و متنوعی شامل کانی های دگرگونی، آذرین و رسوبی از قبیل مواد معدنی غیرفلزی، فلزی، مصالح ساختمانی و سنگ های تزئینی است.

این استان با 380 معدن و استخراج سالانه 14 میلیون تن ماده معدنی، رتبه هفتم معدنی کشور را بخود اختصاص داده است و تاکنون از 57 نوع ماده معدنی موجود در کشور 42 نوع آن در استان مرکزی شناسایی شده و از حدود 35 نوع ماده معدنی بهره برداری می شود.

تراورتن، سولفات سدیم، سرب، روی، سنگ آهن، سنگ گچ، پوزولان، کائولن ، باریت و خاک های صنعتی از مهمترین ذخایر غنی معدنی قابل بهره برداری در این استان هستند.

بیش از 42 نوع ماده معدنی در استان مرکزی شناسایی شده و امکانات بالفعل برای استخراج تنگستن، قلع و مولیبدن، طلا، مس، آندالوزیت، مرمریت های سیاه، گرانیت، کانیهای قیمتی و زینتی شامل فیروزه، کریزوکولا، جاسیر، آزوریت و مالاکیت، عقیق، بلور کوارتز، ارپیمان (سولفور آرسنیک)، بنتونیت و کلسیت در منطقه وجود دارد.

برخی مواد استخراج شده در معادن استان مرکزی در واحدها و کارخانه های گچ ، آهک ، سیمان سفید، رنگ ، پوکه، کاشی، لاستیک و شیشه سازی مورد استفاده قرار می گیرد.

استان مرکزی دارای 16 واحد تولید پودرهای معدنی میکرونیزه و سوپرمیکرونیزه است و از این نظر مقام نخست را در کشور دارد، ضمن اینکه وجود چهار واحد فرآوری مواد فلزی - فلوتاسیون سرب و روی و آلومینیوم سازی در استان مرکزی قابل توجه است.

*** استان مرکزی تامین کننده 60 درصد سنگ تراورتن کشور

رئیس سازمان نظام مهندسی معدن استان مرکزی گفت : این استان با داشتن 83 معدن سنگ تراورتن ، در حال حاضر 60 درصد سنگ تراورتن کشور را تولید می کند.

ˈاحمد غلامیˈ اظهارکرد: معادن سنگ استان مرکزی بخصوص شهرستان محلات به عنوان قطب سنگ تراورتن، شهرت جهانی دارد.

وی افزود: استان مرکزی رتبه نخست را در تولید سنگ تراورتن با استخراج 60 درصد و سولفات سدیم با استخراج 70 درصد در کشور داراست.

غلامی گفت: استان مرکزی از لحاظ تعداد معادن در رتبه هشتم کشور و از حیث تولید و استخراج مواد معدنی و ایجاد اشتغال رتبه یازدهم و از نظر ذخیره مواد معدنی رتبه چهاردهم کشور را بخود اختصاص داده است.

*** فرصتی که نصیب سایر کشورها می شود

استان مرکزی با بیش از 200 واحد سنگبری و 100 معدن فعال سنگ تراورتن، مرمریت و گرانیت از ظرفیت مناسبی برای توسعه و صادرات سنگ در جهان برخوردار است.

مقاومت بالا، برش و صیقل پذیری ایده آل، زیبایی ظاهر و ارزانی قیمت در مقایسه با سایر سنگ ها و شرایط مناسب استخراج، از مزایای صنعت سنگ این استان است.

حجم ذخایر شهرستان محلات به عنوان بزرگترین قطب تولید انواع سنگ تراورتن ، مرمریت و ساختمانی در استان مرکزی بیش از 26 میلیون تن است که از 66 معدن فعال برداشت می شود.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی می گوید: در حالی که ذخایر فراوان سنگ تراورتن در محلات، نام این شهرستان را علاوه بر ˈگلˈ در زمینه ˈسنگ تراورتنˈ در جهان مشهور و پرآوازه کرده است، اما فقدان بسترهای لازم برای فرآوری سنگ در این خطه سود سرشاری را نصیب کشورهای خارجی می کند.

ˈعلیرضا زاوشیˈ تراورتن را سنگی معدنی و از بهترین، زیباترین و گران قیمت ترین سنگ ها در ساختمان سازی عنوان کرد و گفت: با اینکه فرآوری تراورتن می تواند راهگشای اقتصاد و اشتغال پایدار در استان مرکزی باشد ولیکن فرسودگی ماشین آلات باعث شده این سنگ به صورت خام فروشی صادر و فرصت و سود فراوانی به جیب خارجی ها سرازیر شود.

وی با بیان اینکه 20 درصد از تولیدات سنگ کشور به استان مرکزی اختصاص دارد، افزود: این استان در زمینه صادرات ˈسنگ کار شدهˈ رتبه 14 و در زمینه صادرات ˈسنگ خامˈ رتبه 9 را به خود اختصاص داده است.

زاوشی اظهار کرد: هم اکنون شش هزار و 500 واحد صنعتی در حوزه سنگ در استان مرکزی در حال فعالیت هستند.

*** لزوم ایجاد زیرساخت های لازم برای بهره برداری از معادن

رئیس خانه صنعت و معدن استان مرکزی نیز گفت : در صورت ایجاد زیرساخت های معدنی همانند بخش صنعت در استان ، عقب افتادگی های بخش معدن منطقه نیز برطرف می شود.

ˈمنوچهر توسطیˈ بی توجهی دستگاه ها به صاحبان و بهره برداران سنگ و نبود تشکل فراگیر برای انتقال تجربیات علمی و عملی را آفت بزرگ بخش معدن دانست و افزود: وجود مشکلات متعدد در بخش سنگ باعث شده معدنکاران نتوانند از قابلیت های موجود برای حل مشکلات استفاده کنند.

وی گفت: در شرایط کنونی ایجاد یک شرکت عرضه داخلی برای بسته بندی و فروش تولیدات از ضرورت های ساماندهی وضع بی سر و سامان فروش محصولات تولیدی معادن است.

به اعتقاد کارشناسان و صاحبنظران امور معدنی، عدم شناخت بانک ها از بازدهی و بازگشت سرمایه در معادن، به کارگیری و اعطای وام با وثیقه پروانه بهره برداری، لزوم توسعه زیرساخت های جاده ای و امکانات اولیه کارگاهی در مناطق معدنی، استفاده از ضمانت صندوق بیمه و تسهیلات بانکی به منظور توسعه و تجهیز کارگاه ها، راهکارهایی است که ضمن هموار کردن مسیر توسعه این بخش،خام فروشی را کاهش داده و نرخ تمام شده سنگ برای ورود به بازار صادرات سنگ های فرآوری شده را پایین می آورد.

این کارشناسان معتقدند: با توجه به پتانسیل بالای تولید و فرآوری سنگ محلات، ایجاد ˈشهرک صنعتی سنگˈ در این خطه مانند شیراز از ضرورت ها است که مسئولان باید در این زمینه برنامه ریزی و سرمایه گذاری کنند تا در این شهرک صنعتی خصوصی، کارخانه های سنگبری، مجسمه سازی، دستگاه های ساخت ستون های سنتی و مدرن، طراحی اتوماسیون صنعتی، عرضه لوازم سنگبری و کارگاه های تعمیرات ماشین آلات سنگبری دایر شود.

کارشناسان امور معدنی نیز اعتقاد دارند: با توجه به ذخایر سرشار و پتانسیل های بالای سنگ در استان مرکزی، سرمایه گذاری در این بخش علاوه بر اشتغال آفرینی و ارزآوری، تکیه به صادرات نفتی را کاهش می دهد و کشور را به سوی اقتصاد مقاومتی مورد تاکید رهبر معظم انقلاب اسلامی رهنمون کرده و حماسه اقتصادی را به شکوفایی و ظهور می رساند.

به گفته آنان، در سند چشم انداز 20 ساله کشور، نقش معدن در تولید ناخالص داخلی ملی باید به سه برابر افزایش یابد که رسیدن به این رقم ، مستلزم فعالیت گسترده و هدفمند در توسعه اکتشافات مواد معدنی ، ایجاد زیر ساخت های لازم برای بهره برداری معادن ، راه اندازی معادن جدید ، تغییر تکنولوژی افزایش بهره وری در معادن و ایجاد واحدهای فرآوری مبتنی بر مواد معدنی است و بی شک رسیدن به این آرمان، بدون برنامه ریزی و حضور موثر متخصصان و دانش آموختگان میسر نیست .

روز دهم تیرماه بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان ˈروز صنعت و معدنˈ نامگذاری شده است.

اختصاص این روز فرصت مغتنمی است که به مهمترین موتور محرکه اقتصاد یعنی بخش صنعت و معدن نگاهی اندیشمندانه شود چرا که این بخش به عنوان عامل مولد اشتغال پایدار در افزایش تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه ، نقش بسزا و حائز اهمیتی دارد.ک/4