محترم بوستانی کارشناس HSE: در جهان کنونی و در سرآغاز سده بیست و یکم میلادی، علوم، بخش عمده‌ای از مشکلات افراد را در سیستم‌های کاری گوناگون را حل و فصل کرده است. در این راستا، علوم و فنونی وجود دارند که از زوایای مختلف سلامت و بهداشت انسان‌ها و نیز کارآیی آنها را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌دهند. یکی از این علوم، ارگونومی یا همان مهندسی فاکتورهای انسانی است.
ارگونومی درسال 1949 توسط موسسه انجمن علمی انگلستان به عنوان علمی جدید مورد پذیرش قرار گرفت. از نظر لغوی به معنای قوانین کار می‌باشد درحقیقت ارگو (ergo) به معنی کار و (nome) به معنی قوانین و اصول می‌باشد.
این علم در تلاش است به جای متناسب‌سازی انسان با محیط، محیط را با انسان متناسب سازد. این علم برای طراحی و ساخت ابزار و سیستم‌های تولیدی از ساده تا پیچیده و بغرنج، حل مشکلات مربوط به تکنولوژی نوین، و حتی ابزار و وسائل زندگی روزمره، کاربرد دارد.
امروزه، از طراحی یک ابزار ساده نظیر انبردستی ساده (از نظر نوع جنس، مصالح بکار رفته، اندازه‌ی دسته، نوع و ترکیب پلاستیکی دسته آن و…) و یا یک خودکار (از نظر قطر، اندازه، رنگ و…) گرفته تا طراحی یک سیستم تولیدی کامل، از ارگونومی استفاده می‌شود.
عمدتاً زمینه‌هایی که ارگونومی در آنها مطالعه و اقدام می‌کند، عبارتند از: طراحی ابزار، وسائل، ماشین‌ها و تاسیسات به طرز صحیح و مطلوب، طراحی روش انجام کار با توجه به بهترین نحوه اجراء و متناسب با سیستم عضلانی و ساختمان فیزیکی بدن انسان و با هماهنگی روانی میان افراد و محیط کار و ابزار کار، وضعیت صحیح قرار گرفتن بدن و حرکات انسان حین انجام کار، شرایط فیزیکی مناسب در محیط کار (با توجه به عواملی از قبیل: دما، رطوبت، جریان هوا، ارتعاشات، سر و صدا، نور و روشنایی، گرد و غبار، تشعشعات و آلودگی‌های مختلف).
در نظر گرفتن اصول ارگونومی در کار، نه تنها باعث حفظ سلامت نیروی انسانی و کارآمد در جوامع بشری می‌شود، بلکه مانع تحمل بسیاری از هزینه‌های مالی بر اقتصاد کشورهای فقیر خواهد شد. به عنوان مثال با طراحی درست و اصولی محل کار، می‌توان از متحمل شدن بیشترِ هزینه‌هایی چون هزینه از کار افتادگی، هزینه ناشی از حوادث، هزینه زمان از دست رفته تولید، هزینه ضایعات تولید اجتناب کرد.
کم کردن زمان انجام کار، حذف حرکات اضافی در روند کار، شیوه ارتباط با محیط بیرونی، موازنه عرضه و تقاضا، بهینه‌سازی محیط کار، صرفه‌جویی در مصرف انرژی و در یک کلام ارتقاء سطح سلامت انسان و شکوفایی اقتصادی، همه و همه از جمله مسائلی است که با شناخت صحیح از این دانش نوین می‌توان به آن دست یافت.
اگر شرایط محیط کار مطلوب نباشد و اصول ارگونومی در آن در نظر گرفته نشود انسان دچار آسیب‌های ناشی از فشار مداوم کار می‌شود.
ارگونومی در تلاش است تا با کاهش فشارها وتنش‌ها در محیط کار بر روی افراد و حذف یا کاهش عوامل زیان‌آور ارگونومیکی مانند حمل و نقل دستی بار، پوسچرهای (وضعیت بدن درحین کار) غلط، انجام حرکت‌های تکراری ارتعاشات حاصل ابزارها و تجهیزات، نیروها و ضربه زدن‌های متوالی در محیط کار و... از بروز بیماری‌ها خصوصاً اختلات اسکلتی - عضلانی که درراس آنها کمردرد قرار دارد جلوگیری کند.
علم ارگونومی از رشته‌های نظیر پزشکی، فیزیولوژی، آمار، روانشناسی، مردم شناسی، آناتومی، بیومکانیک و سنجش ابعاد و اجزای بدن انسان، برای طراحی ماشین و محیط کار سود می‌برد. عواملی که در ارگونومی نقش دارند: وضعیت و حرکات بدن (ایستادن، نشستن، بلند کردن بار، کشیدن و هل دادن)، عوامل محیطی (سروصدا، روشنایی، ارتعاش و مواد شیمیایی)، وظایف و مشاغل (نوع کارمناسب با شغل مطلوب)، عوامل بیولوژیکی (ابعاد بدن، توانایی‌های بدنی)
ارگونومی در بسیاری از صنایع عمدتاً وسیله‌ای برای کاهش شیوع بسیار زیاد آسیب‌های شغلی است. دلیل این مسئله وجود آسیب‌های کمری ناشی از جابجا کردن مواد و نیز آسیب‌های مفاصل دست باز و شانه و گردن است که در وضعیت نامطلوب بدنی پدیدار می‌شوند.
نتایج بکارگیری اصول ارگونومی در محیط‌های کاری: پیشگیری از اختلالات اسکلتی - عضلانی در بین شاغلین (مانند کمر درد، سندروم تونل کارپال یا درد شدید در مچ دست، درد ناحیه گردن، درد ناحیه زانو یا آرنج و...)، کمک به پیشگیری از حوادث شغلی، افزایش میزان رضایتمندی کارکنان، افزایش رفاه و آسایش کارکنان، کمک به افزایش بهره‌وری در کار و کمک به افزیش تولید است.
دیدگاهتان را بنویسید