گام ایمیدرو برای تحقق منویات رهبری

به گزارش دنیای معدن، این نکته نشان می دهد که شرکت های بزرگ، کشورهای صنعتی و رهبران جهان به اهمیت روز افزون تولید فکر و اندیشه و فناوری و خلق ارزش پی برده اند. کسانی که همچنان به خام فروشی مشغول هستند به اندازه بودجه سالانه خود درآمد کسب می کنند و هرگاه که قیمت نفت کاهش یابد و یا رکود اقتصادی حاکم شود قیمت مواد معدنی و سنگ معدنی نیز کاهش می یابد.

رهبران سیاسی جهان سال هاست که دولت ها و مسوولین و کارشناسان را دعوت کرده اند که به دنبال خلق ارزش باشند و از خام فروشی پرهیز کنند. از جمله آیت اله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی نیز در سال های اخیر بارها بر ضرورت پرهیز از خام فروشی، اصلاح الگوی مصرف، جهش تولید تاکید کرده اند و به تازگی حتی در مورد ضرورت کاهش خام فروشی در سنگ های معدنی و قیمتی نیز بیاناتی داشته اند.

به عبارت دیگر، اقتصاد ایران در مسیری قرار دارد که رشد و توسعه فناوری و خلق ارزش، یک ضرورت است و به جای این که میلیون ها تن کالا و مواد معدنی و نفت و گاز را صادر کنیم و ارقام محدودی را به عنوان بودجه ارزی کشور در نظر بگیریم. لازم است که از مزیت های نسبی معدنی کشور بهره ببرم و مواد معدنی و سنگ های قیمتی را تبدیل به ارزش افزوده صنعتی کنیم.

مساله خام فروشی سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی از آن جهت دارای اهمیت است که متاسفانه کشور ما به واسطه جغرافیا و منابع معدنی، جزو غنی ترین کشورها در زمینه انواع کانی های قیمتی است. علاوه بر این ظرفیت طبیعی پیشینه تاریخی جواهرسازی ایرانیان نیز باید مورد توجه قرار بگیرد تا این موضوع درک شود که چرا غفلت بزرگ دول مختلف از ظرفیت موجود تا به اندازه ای اهمیت دارد که حتی رهبر معظم انقلاب در آخرین ارتباط تصویری خود با دولت، به مساله خام فروشی سنگ های قیمتی به صورتی خاص تاکید کرده اند.

رهبر انقلاب اسلامی درباره مسائل اقتصاد کشور، به موضوع «خام فروشی و صادرات فله ای مواد خام» اشاره کردند و خطاب به دولتمردان گفتند: خام فروشی در سنگ های معدنی قیمتی و فرآوری آن ها در خارج و بازگرداندن به کشور با چندین برابر قیمت، فروش خاک جزیره هرمز، فرآوری نشدن زعفران جنوب خراسان و خرمای مناطق گرمسیری از جمله مواردی است که نشان می دهد باید در این زمینه کار جدی صورت بگیرد.

جالب است که اگر به آمارهای جهانی توجه شود، اهمیت صحبت های مقام معظم رهبری و چرایی تاکید ایشان بر بحث سنگ های قیمتی را درخواهیم یافت. طق آمارها ارزش تولید و تجارت سنگ های قیمتی 600 میلیارد دلار است. در برابر این گردش مالی عظیم سهم ایران تنها 0.002 برآورد شده که در مقابل منابع موجود در کشور، عددی است تاسف انگیز. تنها تصور اینکه اگر ایران در چنین گردش مالی عظیمی ورود کند، چه میزان در قدرت اقتصادی کشور تاثیرگذار خواهد بود و در بحث ایجاد شغل و ارزآوری دارای ارزش خواهد بود، انسان را به تعجب و تاسف وا می دارد که چرا تاکنون کاری در این زمینه انجام نشده است.

در همین راستا و در جهت رفع این عقب افتادگی تاریخی از جهان در بحث سنگ های قیمتی و فرآوری آن ها، ایمیدروبرای اولین بار در 9 ماه اقداماتی انجام داده است و بنا را بر این گذشته که به صورتی حساب شده ایران را جزو بازیگران عرصه سنگ های قیمتی قرار دهد. اقداماتی مانند برنامه ریزی برای ایجاد اشتغال 500 هزار نفری صنعت گوهرسنگ تا سال 1405، احیای معادن گوهر سنگ در سراسر کشور و ایجاد بازارچه های گوهر سنگ در راستای همان برنامه ریزی بلند مدتی است که توسط ایمیدرو صورت گرفته.

اما نه تنها سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران "ایمیدرو"، بلکه سایر ارگان ها نیز باید به صورتی هماهنگ به این عرصه ورود کنند تا این امر شتاب بیشتری بگیرد زیرا حتی اگر طبق برنامه ریزی های ایمیدرو نیز پیش برویم، همچنان با آن چه که در دنیا در حال اتفاق افتادن است، فاصله ای فراوان وجود دارد که پر کردن این خلاء به فعالیتی بیش از ظرفیت ایمیدرو نیاز دارد. در کنار این موارد به این امر هم باید توجه کرد که ایمیدرو تنها ایده هایی داده است و آن چنان این طرح ها عملیاتی نگشته اند و باید هر چه زودتر شاهد عملیاتی شدن همین اقدامات حداقلی باشیم تا بیش از این دچار عقب افتادگی در زمینه سنگ های قیمتی و فرآوری آن ها و جلوگیری از خام فروشی گانی های قیمتی در کشور نشویم.

گوهر سنگ ها و ۵۵۰ هزار شغل

خداداد غریب پور معاون وزیر صنعت، معدن وتجارت در این زمینه می گوید: سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران ( ایمیدرو) در زمینه توسعه صنعت سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی به دنبال آن است که در بخش مشاغل خانگی این حوزه تا سال ۱۴۰۵، حدود ۵۵۰ هزار شغل ایجاد کند.پیش بینی می شود تا سال ۱۴۱۰ حدود ۷۰۰ هزار شغل مستقیم ایجاد شود و در بخش معدن و صنایع معدنی هر شغل مستقیم می تواند بین هفت تا ۱۰ نفر شغل غیرمستقیم ایجاد کند.

بنابر اهداف مورد توجه سازمان ایمیدرو در افزایش سهم ایران در تجارت جهانی سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی، دستیابی به سهم نیم درصدی تا سال ۱۴۰۵ و سهم یک درصدی تا سال ۱۴۱۰ مورد توجه قرار دارد.

رییس هیات عامل ایمیدرو گفت: فعال سازی بخش سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی پیامد افزایش اشتغال و درآمدزایی جدید برای بخش معدن محسوب می شود و در واقع به منزله اتفاق بزرگی در توسعه گوهر سنگ هاست. براساس برنامه کلان ایمیدرو و همکاری بخش خصوصی، قرار است با واردات سنگ های قیمتی از افغانستان و تراش و فراوری آنها، شاهد افزایش مشاغل جدید در معدن باشیم.سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) هر نوع کمکی را برای فعال سازی ظرفیت معادن گوهر سنگ ها و فراوری آنها انجام می دهد.صندوق بیمه سرمایه گذاری فعالیت های معدنی به عنوان زیرمجموعه ایمیدرو به پشتیبانی از تولید و تجارت این صنعت مشغول است و می تواند یاری دهنده بخش خصوصی باشد که وارد میدان تولید و فناوری شود.

ارزش تولید و تجارت سنگ های قیمتی سالیانه بیش از ۱۰۰۰ میلیارد دلار برآورد شده که از این رقم تایلند با ۲۰ میلیارد دلار و هند با ۱۲ میلیارد دلار بالاترین سهم را در این زمینه به خود اختصاص داده اند.

سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی

بررسی سنگ هایی که برای جواهر سازی مورد استفاده قرار گرفتند، از کهربا، آمیتیست، مرجان، الماس، زمرد، گارنت، ژاد، ژاسپر، لاپیس، لازولی، مروارید در کوهی، یاقوت قرمز، سرپانتین و فیروزه نام برده می شود. از حدود پنج هزار نمونه کانی فقط ۱۰۰ نمونه به عنوان گوهر مورد استفاده قرارمی گیرند.بقیه سنگ های گرانبها در مجموعه «سنگ های نیمه قیمتی» قرار داده شده اند و سنگ های نیمه قیمتی بیشتر از جنس کوارتزند، عقیق، کهربا، آمتیست، آکوامارین، سنگ دلربا یا آونتورین، سنگ یمانی، کریزوکولا، سیترین، گارنت (یاقوت سیلان)، هماتیت، یشم، جاسپر، کهربای سیاه، کونزایت، لاجورد، مالاکیت، سنگ قمر، ابسیدین، انیکس (عقیق سیاه)، زبرجد، رودونیت، سنگ خورشیدی، چشم ببر، تانزانیت، توپاز، فیروزه، تورمالین، علاوه براین بسیاری از سنگ های نیمه قیمتی دیگر هم وجود دارند که در صنعت ساخت جواهرات و اشیای زینتی مورد استقبال قرار دارند.

آمارها نشان می دهند که ارزش صادرات سنگ های قیمتی ایران سالیانه حدود ۵۰۰ میلیون دلار است در واقع صادرات به شکل خام فروشی است و در عین حال در بین کشورهای آسیایی هیچ کشوری به قدمت ایران نمی توان یافت که تاریخ ۶ هزار ساله در طلا و جواهرسازی داشته باشد.

ایران در رتبه پنجاهم جهان در فناوری سنگ های قیمتی قرار دارد و با وجود منابع غنی در این تجارت جهانی به اندازه کافی فعال نیست. ایرانیان سالیان طولانی فعالان شاخص این صنعت بوده اند و از صادرکنندگان تولیدات این بخش، اما به دلیل توجه نشدن به بازارهای صادراتی و ارائه ندادن طرح های نوین، کشورهای دیگر ایران را بازار هدف خود قرار داده اند و جایگاه خود در صادرات این بخش را از دست داده ایم.

واقعیتی که کارشناسان و دست اندرکاران گوهر سنگ ها برآن تکیه دارند، صدور خام سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی کشور به خارج، صدور ثروت ملی است و باید برخورد با این پدیده تشدید شود.

مصرف بیش از دو میلیارد دلاری در کشور

محمد کشتی آرای رییس کمیسیون تخصصی طلا در اتاق اصناف ایران می گوید: میزان مصرف سالانه کشور از سنگ های نیمه گران بها بیش از دو میلیارد دلار است که به شکل غیرقانونی وارد می شود و مشکلاتی در چارچوب واردات و تعرفه گمرکی وجود دارد.

در حال حاضر اکثر سنگ های در دسترس نیمه گران بها محسوب می شوند و باید فناوری و علم و فن تراش این سنگ ها را کسب کنیم و با رشد فناوری به کشور تراز اول در سنگ قیمتی تبدیل شویم.

ایمیدرو و برنامه توسعه سنگ های قیمتی

وزارت صنعت به دلیل کثرت مشغولیات به ویژه دغدغه تامین کالاهای اساسی مردم ظرف یک دهه گذشته که از عمر ادغام وزارت صنایع و معادن با بازرگانی سپری می شود، اصولا به این بخش در حد ایجاد یک شاخه در معاونت امور معادن و صنایع معدنی هم توجه نداشته و هیچ مرجعیت آماری به روز از میزان تولید، صادرات، اشتغال و ... در این بخش وجود ندارد و کوتاه زمانی است که سازمان توسعه ونوسازی معادن وصنایع معدنی ایران ( ایمیدرو ) آستین همت بالا زده و امید است که دستاورد های بزرگی در زمینه سنگ های قیمتی، مواد و صنایع معدنی داشته باشد.

عمده صادرات سنگ های نیمه قیمتی کشور به شکل خام به ویژه فیروزه نیشابور در اندازه های سالانه چند صد کیلوگرم است و به شکل قاچاق که واردات و صادرات آن جایی ثبت و ضبط نمی شود.

نکته مهمی که سبب شده برخلاف دهه های گذشته به این بخش توجه شده، موضوع آموزش تراش انواع سنگ است که چندان با تقاضای اشتغال همسویی ندارد و نیاز به اطلاع رسانی بیشتر از سوی وزارتخانه ذیربط در این امر ( وزارت صنعت) وجود دارد، تا سهم اشتغال متناسب بیابد.

آمارهای غیر واقعی اعم از ذخایر، استخراج، فرآوری، صادرات و ارزش تجاری سنگ های نیمه قیمتی از مهمترین موانع برای برنامه ریزی در این بخش است، انتظار می رود که سازمان هایی مانند گمرک ضمن ارتقای دانش و آگاهی کارشناسان خود در این بخش با بهره گیری از تخصص بخش مربوطه در وزارت صنعت، در زمینه ورود و خروج این نوع سنگ ها سامانه اطلاعاتی خوبی را شکل دهد و زمینه برنامه ریزی لازم در این بخش باشد.

واقعیت اینکه، موانع تحریم در عرصه های مختلف، رویکردهای جدیدی برای تولیدات داخلی فراهم ساخته و صنعت سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی یکی از زمینه های مناسبی است که ضمن توجه به ثروت ملی کشور، ابزاری برای ارزآوری و در عین حال توسعه اشتغال محسوب می شود.

بهرام صادقی متخصص سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی معتقد است: تجارت سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی، یکی از پر سودترین تجارت های دنیا است؛ به طوری که بخش مهمی از اقتصاد کشورهای آفریقای جنوبی، میانمار، تایلند، چین، هند را تشکیل می دهد و ایران نیز با تکیه براین صنعت، می تواند ضمن ارزآوری از افزایش اشتغال نیز برخوردار شود.

امروزه، حدود ۱۰۰ کانی در شمار سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی قرار می گیرند و تجارت سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی، یکی از پر سودترین تجارت های دنیاست و ایران با وجود پیشینه تاریخی و توانمندی طبیعی و نیز وجود نیروی عظیم قشر جوان در این زمینه دچار یک عقب افتادگی مزمن و غفلت تاریخی است.ارزش افزوده حاصل از فرآوری گوهرها، بسیار زیاد بوده ،حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰ درصد برآورد می شود و ارزش تولید و تجارت جهانی سنگ های قیمتی براساس اطلاعات منابع خارجی به بیش از ۱۰۰۰ میلیارد دلار می رسد، اما سهم کشورمان در این تجارت پرسود رقم ۰.۰۰۲ برآورد شده است، درحالی که بررسی ها نشان می دهد، تجارت سنگ های قیمتی، پس از تجارت اسلحه و مواد مخدر، سومین، تجارت پرسود جهان محسوب می شود.

مدیر موزه علوم زمین سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور اضافه کرد: فرآوری صحیح و به روش های مکانیزه و جدید بر روی اینگونه سنگ های باعث ارزش افزوده بسیاری می شود و علاوه بر آن می تواند نقش اساسی در ایجاد اشتغال نیز ایفا کند.

به گفته وی، نرخ سرمایه گذاری سرانه اشتغال در این بخش بسیار کمتر از بخش های دیگر صنعتی و حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد آنهاست و از سوی دیگر فضا برای ایجاد اشتغال چهار تا پنج متر مربع برای هر نفر است.

صادقی افزود: کارشناسان براین باورند که ارزش افزوده سنگ های قیمتی فرآوری شده تا ۷۰۰ درصد قیمت سنگ خام و سنگ های نیمه قیمتی تا ۳۰۰ درصد قیمت سنگ خام آنهاست و این آمار و ارقام، ضرورت توسعه تراش گوهر سنگ ها و فرآوری آنها را آشکار می سازد.

گاه های ایمیدرو برای تحقق منویات مقام معظم رهبری

سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران در راستای تحقق منویات رهبر معظم انقلاب و ذیل اهداف توسعه ای مبنی بر جلوگیری از خام فروشی، توسعه صنعت سنگ های قیمتی را با راه اندازی کارگروه بهینه سازی صنعت گوهرسنگ ها از دی ماه سال 98 برای اولین بار آغاز کرده است.

"ایجاد بازارچه های گوهرسنگ ها"، "تسهیل صادرات"، "ایجاد آزمایشگاه های استاندارد و تخصصی سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی" و " فعال کردن معادن و کوچک و متوسط گوهرسنگ ها" از مهم ترین موضوعاتی است که در کارگروه بهینه سازی صنعت گوهرسنگ ها در حال بررسی است.

این سازمان با راه اندازی ستادی متشکل از کمیته های استراتژی، اکتشاف قوانین و مقررات و بازار با عضویت انجمن های تخصصی این حوزه، برنامه ها را تا رسیدن به حصول نتیجه پایش می کند. این مهم در حالی اجرا شده که صاحبنظران اقتصادی و نمایندگان انجمن های تخصصی و دانشگاهی حوزه گوهرسنگ ها در این ستاد حضور دارند. گفتنی است، هم افزایی فوق، نمونه بارز همکاری دولت و بخش خصوصی در امور است.

گام بلند برای حذف خام فروشی / بازارچه های اصفهان و خراسان رضوی

ایمیدرو در نخستین گام، با همکاری استانداری و شهرداری اصفهان و تشکل های تخصصی ، نخستین بازارچه تخصصی سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی را با حضور خداداد غریب پور رئیس هیات عامل ایمیدرو در 25 خرداد امسال در ساختمان جهان نما شهر اصفهان راه اندازی کرد. بازارچه دیگری نیز در "سرای خیار" واقع در میدان امام علی(ع) شهر اصفهان، در حال احداث است.

از سوی دیگر تفاهمنامه همکاری بین ایمیدرو و استانداری خراسان رضوی برای "ایجاد بازارچه گوهر سنگ ها در شهر مشهد" 23 خرداد امسال به امضاء رسید. این سند با حضور جمعی از مسئولان ایمیدرو و استانداری خراسان رضوی به امضاء رسید و دو هفته بعد نیز در مشهد و با حضور همه طرفین جزئیات عملی سازی تفاهم نامه مورد بحث قرار گرفت و قرار است طرفین با عملیاتی کردن مفاد این تفاهم نامه، اقدام به بهینه سازی و توسعه بازار گوهرسنگ ها مبتنی بر اصول علمی و تجاری کنند.

موضوع اصلی تفاهمنامه فوق افزایش مشارکت بخش خصوصی در حوزه گوهر سنگ ها و فراهم شدن توسعه آن در این استان به منظور ایجاد بازارچه گوهرسنگ ها در مشهد در راستای افزایش اشتغال و ارزش افزوده اعلام شده است.
از اهداف این سند علاوه بر شکل گیری بازارچه سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی در مشهد ، می توان به تشویق فعالان بخش خصوصی برای سرمایه گذاری و هم افزایی و تسهیل ورود گوهر سنگ ها از افغانستان با فعال کردن پایانه مرزی دوغارون اشاره کرد.

به منظور پیگیری اهداف فوق، کمیته اجرایی با نظارت کارگروه اجرایی ایمیدرو و توسط استانداری خراسان رضوی تشکیل می شود که در آن کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازارچه سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی به عنوان دبیر فعالیت می کند. علاوه بر این، با هماهنگی با نهادهای مربوطه از جمله اداره میراث فرهنگی، سازمان صنعت معدن و تجارت، خانه معدن، اتاق اصناف، اتحادیه طلا و جواهر، اتحادیه فیروزه و سایر نهادهای این حوزه، تفاهمنامه فوق پیگیری می شود.مقرر شده تا پایان پاییز امسال پایانه گوهرسنگ ها هم راستا با سند ملی توسعه گوهرسنگ ها ایجاد شود.

در این بین ایمیدرو، تسهیل قوانین و مقررات را با هماهنگی دستگاه های اجرای و دولتی و نیز غربالگری و آنومالی اکتشافی گوهر سنگ ها را برعهده دارد. استانداری خراسان رضوی نیز اقدامات و هماهنگی لازم برای استقرار بازارچه مرزی را انجام خواهد داد.بولتن نیوز