هر کشور می‌تواند براساس پتانسیل‌هایی که دارد، اقدام به تولید محصول و ارائه آن در بازارهای جهانی کند. این همان مزیت رقابتی کشورها است. مزیتی که بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته جهان از آن بهره برده‌اند تا در دنیای تجارت سودهای بیشتری را کسب کنند. برای یک کشور نخستین اصل در تجارت آزاد، کشف و استفاده از پتانسیل‌های پیدا و پنهان و سپس بهره‌برداری از آن‌ها در راستای منافع ملی است. در این زمینه ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای جهان از ظرفیت‌های بسیاری برخوردار است. توسعه صنایع معدنی و فلزی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شاخصه‌ها برای توسعه اقتصادی کشور محسوب می‌شود. هرچند کشور به‌دلایل گوناگون، توافق‌نامه‌های تجارت آزاد زیادی را امضا نکرده، اما در این شرایط نیز باید از تمام پتانسیل‌های داخلی در راستای توسعه تجارت استفاده کرد.
در دنیای امروز تجارت آزاد، جزئی جدایی‌ناپذیر از توسعه صنعتی کشورها به‌شمار می‌رود. بسیاری از کشورهای جهان متناسب با میزان برخورداری از مزیت‌های نسبی و بهره‌برداری از آن‌ها، اقدام به انعقاد توافق‌نامه‌های تجاری با یکدیگر می‌کنند. کشور عزیزمان، ایران نیز در جنبه‌های گوناگونی دارای مزیت نسبی است. فاصله گرفتن از اقتصاد نفتی و برقراری ثبات اقتصادی در کشور نیازمند توجه به مزیت‌های خدادادی است که در ایران نهفته هستند که به‌عنوان نمونه می‌توان به بخش معدن اشاره کرد.
مزیت نسبی در تجارت آزاد
در طول تاریخ بسیاری از اقتصاددانان بزرگ همواره بر لزوم توجه به مزیت‌های نسبی و رقابتی (Advantage Competitive) در اقتصاد ملت‌ها و استفاده از آن‌ها تاکید کرده‌اند و آن را مهم‌ترین بخش از تجارت آزاد (Free Trade) دانسته‌اند. استفاده از ویژگی‌های منحصر به فرد هر کشور و ارائه خدمات متقابل، منجر به گسترش مراودات دوجانبه شده و بسیاری از کسب و کار‌ها را رونق می‌بخشد.
توسعه ۳ منطقه بزرگ اقتصادی جهان که روابط تجاری آزادانه‌ای با بسیاری از کشورها برقرار کرده‌اند، قابل تامل است. آمریکا، اتحادیه اروپا و چین، بزرگ‌ترین قدرت‌های اقتصادی جهان هستند. براساس آمار بانک جهانی کل تولید ناخالص داخلی جهان (GDP) در سال 2018 حدود 85 هزار میلیارد دلار بوده که 40 درصد آن به این ۳ منطقه تعلق دارد. آمریکا با بیش از 20 هزار میلیارد دلار، اتحادیه اروپا با 19 هزار میلیارد دلار و چین با بیش از 13.5 هزار میلیارد دلار. (مقایسه کنید با تولید ناخالص داخلی ایران با 440 میلیون دلار).
جدا از مزیت‌های نسبی مانند صنعت، دانش و... که هرکدام از این مناطق از آن‌ها برخوردارند، تجارت آزاد با سایر کشورها نیز منجر به افزایش توان و توسعه بیشتر آن‌ها شده است. اتحادیه اروپا با برقراری قوانین تجارت آزاد بین کشورهای عضو، زمینه رونق و رشد هرچه بیشتر را برای بسیاری از اعضا فراهم کرده است. اتحادیه اقتصادی اروپا (European Economic Community) با هدف پیشرفت اقتصادی مداوم، افزایش استانداردها و ارتقای سطح زندگی جوامع عضو در همین راستا ایجاد شده است. کشورهای عضو سعی دارند با برقراری تجارت آزاد بسیاری از موانع رشد اقتصادی خود را از میان بردارند. حذف تدریجی تعرفه‌ها، نقل و انتقال آزاد سرمایه، کالا و همچنین نیروهای انسانی، ایجاد سامانه واحد پولی و همچنین برقراری یک سامانه گمرکی مشترک برای واردات از کشورهای غیرعضو از جمله اقدامات موثر در این زمینه بوده است.
آمریکا با امضای توافق‌نامه‌های تجارت آزاد چه در منطقه نفتا (NAFTA) و چه با سایر کشورها (نظیر استرالیا، بحرین، شیلی، کلمبیا، اردن، کره جنوبی، مراکش، عمان، پاناما، پرو، سنگاپور و...) بسیاری از موانع در مسیر رشد اقتصادی خود را کنار زده است. اهمیت تجارت آزاد را برای کشوری مانند آمریکا می‌توان در جنگ تجاری بین این کشور و چین مشاهده کرد. تنش‌های تجاری بین دو غول اقتصادی بزرگ دنیا، پیامدهای بسیاری برای آمریکا داشته است. آسیب به محیط کسب و کار، وضعیت اشتغال و مواردی از این دست به ایجاد «ائتلاف تجارت آزاد» میان بسیاری از کسب و کارهای مهم در آوریل 2019 منجر شد. صاحبان کسب و کار حاضر در ائتلاف تجارت آزاد برای آمریکا (Americans for Free Trade) در نامه‌ای به رئیس‌جمهور، دونالد ترامپ، خواستار حذف کامل و سریع تعرفه‌های تجاری وضع شده بین دو کشور شدند. در این نامه بیش از 150 تشکل صنعتی و اقتصادی درخواست خود را برای شخص رئیس‌جمهور امضا کردند. برخی از مهم‌ترین درخواست‌های صنعتگران در این نامه عبارتند از:
· شناسایى دقیق و واقعى روش‌هاى غیرمنصفانه تجارى چین
· پرهیز از اعمال هر نوع سازوکار افزایش‌دهنده عدم قطعیت بازار در بلندمدت
· شفاف‌سازى نحوه حذف فهرست‌های تعرفه‌هاى اعمالى
· الزام ارزیابى پیامدها و هزینه‌هاى ناشى از اعمال هر نوع تعرفه بر فعالیت‌هاى اقتصادى و مصرف‌کنندگان
چنان‌که پیداست جدا از هر بحث سیاسی و موضوع تنش‌زا، فعالان اقتصادی آمریکا نسبت به پیامدهای حاصل از این جنگ تجاری و بالارفتن دیوارهای تعرفه‌ای به رئیس جهموری آمریکا هشدار داده‌اند. این موضوع اهمیت پرهیز از دعواهای تعرفه‌ای و استفاده از مزیت‌های رقابتی را برای حضور در بازارهای سالم عرضه و تقاضا روشن‌تر می‌کند.
صنعت فولاد و مزیت رقابتی ایران
چنان‌که پیش‌تر نیز اشاره شد، ایران از چندین وجه برای حضور در بازارهای جهانی دارای مزیت رقابتی است. معادن عظیم و ارزشمند از سنگ آهن، مس و سایر مواد معدنی و سرمایه نیروی انسانی تحصیلکرده و فراوان، تنها نیازمند مدیریت صحیح برای ارائه محصولات رقابت‌پذیر در عرصه بازارهای بینالمللی است. پر واضح است که یافتن بازارهای صادراتی مختلف و متنوع نیازمند دانش بازاریابی و مهارت در یافتن و حفظ بازار است. توافق‌نامه‌های تجارت آزاد و تعرفه ترجیحی میان کشورها راهکاری مناسب برای حفظ بازار در بلندمدت به‌شمار می‌رود.
زنجیره تولید فولاد را می‌توان یکی از پتانسیل‌های عظیم و مزیت‌های کشور دانست. در کنار آن دسترسی به انرژی‌های ارزان و آب‌های آزاد به مزایای این صنعت افزوده است. از این‌رو، اقتصاد کشور می‌تواند برای حضور در بازارهای جهانی از آن‌ها بهره بگیرد. امروز شرکت فولاد خوزستان به بیش از 15 کشور صادرات دارد و با بهره‌گیری از روش‌های مناسب بازاریابی توانسته با وجود تحریم‌های ظالمانه، در بازارهای جهانی حضور موثری داشته باشد و برای ایران ارزآوری کند. با این وجود، چالش‌های داخلی نیز منجر به بروز مشکلات فراوانی برای صنایع کشور شده است. جدا از تحریم‌های آمریکا، مشکلات بنیادین اقتصادی کشور، منجر به خودتحریمی شده و به بار مشکلات افزوده است. دولت اگر نمی‌تواند در موضوع تجارت آزاد کمک‌کننده باشد، باید با باز گذاشتن دست تولیدکننده برای یافتن بازارهای صادراتی فضای کسب و کار را تسهیل کند.
عمده‌ترین مقاصد صادراتی فولاد ایران در سال 1397، کشورهای منطقه خاورمیانه، شمال آفریقا، اروپا و آسیای جنوب شرقی بودند که بیش از ۹۴ درصد محصولات فولادی ایران به این کشورها صادر شده است. با توجه به اهداف صادراتی فولاد کشور، تا پایان سال 1397 بیش از ۸ میلیون تن (۳.۴ میلیارد دلار) فولاد صادر شده است و چشم‌اندازها صادرات 14 میلیون تنی ( به ارزش ۵.۶ میلیارد دلار) از این محصول را برای سال 1400 نوید میدهند.
گفتنی است که در ایران برنامه جامعی در زمینه افزایش تولید فولاد دنبال می‌شود. این برنامه شامل اصلاحات مبتنی بر وضعیت بازار می‌شود و متاثر از سند چشم‌انداز ۲۰ ساله دولت و ششمین طرح توسعه ۵ ساله برای سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱ میلادی (۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ خورشیدی) است. شرکت فولاد خوزستان یکی از تولیدکنندگان مهم فولاد خام و یکی از پیشتازان اقتصاد کشور است که در منافع ملی و منطقه‌ای کشور نقش مهمی دارد. امید می‌رود با اتخاذ تدابیر صحیح در عرصه تجارت بین‌الملل، شاهد حضور پررنگ‌تر این شرکت در جوامع بینالمللی باشیم.
دیدگاهتان را بنویسید