از رانت ارز در بورس کالا تا دعوا بر سر فولاد و پتروشیمی

این مورد تا حدی نیز در خصوص محصولات شرکت های پالایشگاهی مصداق دارد، با این تفاوت که محصولات اصلی این شرکت ها در بورس کالا عرضه نمی شود. استدلال بسیاری از کارشناسان در خصوص رانت بوجود آمده با عرضه محصولات در بورس کالا با استفاده از ارز 4200 تومانی و عدم کنترل صحیح کدهای دلالان از سوی سایت بهین یاب، منجر به درخواست بخشی از فعالان اقتصادی در خصوص لزوم قیمت گذاری محصولات عرضه شده در بورس کالا با لحاظ ارز بازار ثانویه شده است.در آخرین اقدام نیز، نامه شرکت پالایش و پخش به شرکت های پالایشگاهی در خصوص محاسبه نرخ فرآورده های ویژه پالایشگاهی بر اساس نرخ های بازار ثانویه منتشر شده است.این در حالی است که از نحوه محاسبه نرخ مواد اولیه این محصولات که نفت خام است، هیچ گونه سخنی به میان نیامده و نگرانی ها در خصوص ایجاد رانتی سنگین در برخی صنایع کشور به حد اعلای خود رسیده است.از طرفی دیگر، قیمت گذاری کالاهای عرضه شده این دو گروه در بورس کالا با استفاده از قیمت گذاری بر مبنای ارز بازار ثانویه، مورد اعتراض برخی دیگر از کارشناسان اقتصادی شده است.این دسته از فعالان اقتصادی استدلال می کنند این موضوع منجر به کسب سودهای رانتی توسط بنگاه های اقتصادی با توجه به استفاده از نرخ های ترجیحی و غیرواقعی انرژی مصرفی در بخش تولید می شود. در واقع منطق این دسته از اقتصاددانان حاکی است، شرکت های عرضه کننده در بورس کالا و همچنین شرکت های صادر کننده غیرنفتی، در حال حاضر با رانت قیمت گذاری در نهاده های تولید و انرژی روبرو هستند و از سوی دیگر درخواست فروش محصولات خود را با نرخ ارز آزاد دارند.بی شک این موضوع منجر به اتلاف منابع سنگینی خواهد شد و هزینه های بسیار اندک انرژی در کنار قیمت گذاری محصولات این شرکت ها بر اساس ارز بازار ثانویه که منجر به رشد قیمت های سنگین در محصولات مورد استفاده توسط مصرف کنندگان می شود، سود رانتی سنگینی را نصیب این شرکت ها خواهد نمود. بر این اساس، پیشنهادهایی جامع در خصوص راهکار بهینه قیمت گذاری در بحث فروش محصولات و قیمت گذاری نهاده های تولید شرکت های صادرکننده غیرنفتی و همچنین شرکت های حاضر در بورس کالا ارائه می شود که به شرح ذیل است.

شرکت های تولیدکننده محصولات پتروشیمی

1- قیمت گذاری نرخ خوراک گاز و مایع شرکت های پتروشیمی با استفاده از میانگین نرخ ارز سامانه نیما و با لحاظ فرمول های فعلی مصوب وزارت نفت صورت پذیرد.

2- تخفیف 5 درصدی واگذاری محصولات شرکت های خوراک مایع حذف شود.

3- نرخ نهاده های انرژی مورد مصرف این صنایع از جمله نرخ سوخت و برق مصرفی آنان نیز به صورت ارزی محاسبه شود و فرمول قیمت گذاری این نهاده ها بر اساس پیشنهادهای وزراتخانه های متبوع شامل وزارت نفت و وزارت نیرو صورت بگیرد. نرخ ارزی مصوب در این فرمول ها با نرخ ارز متوسط ماهیانه یا سه ماهه سامانه نیما صورت گیرد.

4- معافیت مالیاتی صادرات محصولات پتروشیمی با ارزش افزوده اندک همچون اوره، متانول، اتیلن، اتان،پروپان، پنتان وغیره، به تشخصی وزارت نفت پس از یک بازه زمانی 3 تا 5 ساله، منوط به سرمایه گذاری و یا اجرای طرح های دارای ارزش افزوده بالاتر و حضور در صنایع پایین دستی محصولات پتروشیمی شود.به طور مثال، تمدید معافیت مالیاتی صادرکنندگان پس از 3 سال منوط به کسب درآمد حداقل 20 درصدی شرکت از محل فروش محصولات پایین دستی صنعت پتروشیمی شود. لیست محصولات پایین دستی توسط وزارت نفت اعلام شود.

5- این موضوع می تواند در خصوص سرمایه گذاری در پروژه های نیمه تمام پایین دستی پتروشیمی نیز صادق باشد و شرکت ها به جای اجرای مستقیم طرح های پایین دستی، با سرمایه گذاری در طرح های نیمه تمام پتروشیمی، این فرآِیند را انجام دهند.

6- عرضه ارز در سامانه نیما با توجه انحصار موجود در عرضه های ارز توسط دو گروه شرکت های پتروشیمی و فلزات اساسی در مقایسه با تعداد و تنوع متقاضیان ارز، می تواند مانع از شکل گیری قیمتی متناسب با عرضه و تقاضا بر اساس فرآیندها و تعاریف بازار شود. به همین منظور، با ایجاد راهکاری، شرکت ها ملزم به عرضه ارز خود و فروش آن در بازه زمانی مشخص شوند و به طور مثال، در صورت عدم وجود متقاضی برای ارز عرضه شده در سامانه نیما، پس از طی مدت زمانی مشخص به طور مثال یک هفته، شرکت مدنظر اقدام به کاهش 5 درصدی نرخ ارز عرضه شده خود نماید و این میزان کاهش قیمت تا سقف 20 درصد و حتی رقم های بیشتر صورت پذیرد.

7- نرخ های پایه مندرج در عرضه بورس کالا بر اساس میانگین نرخ های سامانه نیما صورت بگیرد و در صورت عدم وجود متقاضی به میزان عرضه و با توجه به شرایط انحصاری عرضه برخی محصولات، همانند عرضه ارز در سامانه نیما، شرکت ها پس از عدم وجود متقاضی در خرید در قیمت های پایه ای که بر اساس نرخ سامانه نیما محاسبه شده است، ملزم به کاهش قیمت ها به صورت پله ای تا 20 درصد قیمت های پایه شوند تا به این ترتیب بخشی از نقصان ناشی از نبود شرایط عرضه و تقاضای رقابتی در بازار بورس کالا خنثی شود.

8- ایجاد سامانه ای جهت پیگیری نرخ های فروش به مصرف کنندگان نهایی توسط خریداران بورس کالا در جهت نظارت بر نرخ گذاری صحیح محصولات نهایی تولید شده و ارائه شده به بازار

9- حذف کدهای دلالی و واسطه ای از سایت بهین یاب و بورس کالا با همکاری وزارت صمت و وزارت اقتصاد در بازه یک ماهه با توجه به برخی آیتم های مشخص کننده مصرف کنندگان از واسطه ها.

10- منابع مازاد حاصل از محاسبه نرخ خوارک و نرخ انرژی و یوتیلیتی مصرفی نسبت به منابع فعلی ، صرف توسعه صنعت پتروشیمی شود . این منابع می تواند به صورت ارائه یارانه نرخ سود تسهیلات شرکت هایی که طرح های با ارزش افزوده در لیست طرح های خود و با ایجاد اشتغال بالا که بیشترین نرخ اشتغال در صنایع پایین دستی پتروشیمی روی می دهد و همچنین اتمام طرح های نیمه تمام صنعت پتروشیمی شود.

11- همچنین، بخشی از این منابع می تواند به شرکت هایی که فناوری های مربوط به کاهش مصرف انرژی را به منظور بهینه سازی مصرف انرژی اختصاص می دهند، تخصیص یابد.

12- عدم افزایش معافیت مالیاتی شرکت های احداث شده در مناطق کمتر توسعه یافته به بیشتر از 10 سال و تجدید نظر در لیست مناطق کمتر توسعه یافته.

13- ایجاد جذابیت سرمایه گذاری برای صنایع پایین دستی از لحاظ تخفیف های 10 ساله در نرخ خوراک و نرخ نهاده های انرژی به منظور جذب سرمایه گذاری در این صنعت و حفظ جذابیت و پتانسیل های جذب سرمایه در این صنعت.

14- ارائه تخفیف در نرخ نهاده های انرژی و نرخ خوراک در صورت اجرای طرح های با ارزش افزوده بالا.

15- محاسبه نرخ اوره تحویلی به کشاورزان بر اساس نرخ های بازار و تأمین یارانه پرداختی مدنظر دولت به کشاورزان از محل بخشی از منابع آزاد کسب شده از محل نرخ نهاده های انرژی شرکت های پتروشیمی.

شرکت های تولیدکننده محصولات پالایشگاهی

الف) حذف تخفیف 5 درصدی نرخ خوراک که این مورد به تنهایی موجب صرفه جویی حداقل 2 میلیارد دلاری در یارانه های اعطایی دولت می شود.

ب) حذف یارانه های حمل نفت خام و همچنین یارانه های مربوط به هزینه های توزیع و فروش محصولات پالایشگاهی

پ) قیمت گذاری محصولات بر اساس شاخص های کیفی. در حال حاضر به طور مثال نرخ بنزین تولید شده با اکتان کمتر از 90 واحدی بر اساس نرخ بنزین اکتان 95 محاسبه و به شرکت های پالایشگاهی پرداخت می شود و این موضوع سبب عدم تحرک جدی شرکت های پالایشگاهی در خصوص بهینه سازی تولیدات خود شده است.

ج) قیمت گذاری تمامی محصولات و همچنین مواد اولیه مصرفی بر اساس متوسط نرخ های سه ماهه یا ماهیانه سامانه نیما

د) قیمت گذاری نهاده های انرژی و یوتیلتی مصرفی بر اساس نرخ های دلاری بر اساس فرمول های ارائه شده توسط وزارت نفت و محاسبه نرخ ارز بر اساس میانگین نرخ سامانه نیما

و) انجام فروش صادراتی محصولات پالایشی توسط شرکت های تولید کننده محصولات

ن) تخصیص منابع حاصل از حذف تخفیف خوراک به سهم دولت از تأمین منابع شرکت های پالایشگاهی به منظور بهینه سازی کیفی و کمی تولیدات محصولات شرکت های پالایشگاهی

ه) تخصیص منابع صرفه جویی شده از بندهای 2 و 3 به تأمین بخشی از کسری ناشی از افزایش یارانه های پرداختی به مصرف کنندگان نهایی

ل) سهمیه بندی بنزین و گازوییل به منظور عدم قاچاق سوخت و صرفه جویی در یارانه سالانه انرژی پرداختی به مصرف کنندگان نهایی

ی) تخصیص بخشی از منابع حاصل از حذف تخفیف خوراک به توزیع بین صندوق های بازنشتگی مالک شرکت های پالایشگاهی با توجه به اتکای این صندوق ها به سود دریافتی از شرکت های پالایشگاهی جهت پرداخت حقوق بازنشستگان

شرکت های تولید کننده فلزات و همچنین شرکت های معدنی

1-محاسبه نرخ نهاده های انرژی بر اساس نرخ های ارزی و فرمول های ارائه شده توسط وزارت نفت و وزارت نیرو و محاسبه نرخ ارز نهاده های تولید با استفاده از میانگین نرخ های سامانه نیما.

2-محاسبه بهره مالکانه و حقوق دولتی معادن بر اساس درصدی از نرخ های فروش محصولات شامل نرخی میانگین از نرخ های فروش صادراتی و نرخ های فروش داخلی

3-محاسبه نرخ های پایه فروش در بورس کالا بر اساس نرخ های بازار ثانویه

4-حذف کدهای دلالی و واسطه ای از سایت بهین یاب و بورس کالا با همکاری وزارت صمت و وزارت اقتصاد در بازه یک ماهه با توجه به برخی آیتم های مشخص کننده مصرف کنندگان از واسطه ها

5-ایجاد سامانه ای جهت پیگیری نرخ های فروش به مصرف کنندگان نهایی توسط خریداران بورس کالا در جهت نظارت بر نرخ گذاری صحیح محصولات نهایی تولید شده و ارائه شده به بازار

6-عرضه ارز در سامانه نیما با توجه انحصار موجود در عرضه های ارز توسط دو گروه شرکت های پتروشیمی و فلزات اساسی در مقایسه با تعداد و تنوع متقاضیان ارز، می تواند مانع از شکل گیری قیمتی متناسب با عرضه و تقاضا بر اساس فرآیندها و تعاریف بازار شود.

به همین منظور، با ایجاد راهکاری، شرکت ها ملزم به عرضه ارز خود و فروش آن در بازه زمانی مشخص شوند و به طور مثال، در صورت عدم وجود متقاضی برای ارز عرضه شده در سامانه نیما، پس از طی مدت زمانی مشخص به طور مثال یک هفته، شرکت مدنظر اقدام به کاهش 5 درصدی نرخ ارز عرضه شده خود نماید و این میزان کاهش قیمت تا سقف 20 درصد و حتی رقم های بیشتر صورت پذیرد.

7-نرخ های پایه مندرج در عرضه بورس کالا بر اساس میانگین نرخ های سامانه نیما صورت بگیرد و در صورت عدم وجود متقاضی به میزان عرضه و با توجه به شرایط انحصاری عرضه برخی محصولات، همانند عرضه ارز در سامانه نیما، شرکت ها پس از عدم وجود متقاضی در خرید در قیمت های پایه ای که بر اساس نرخ سامانه نیما محاسبه شده است، ملزم به کاهش قیمت ها به صورت پله ای تا 20 درصد قیمت های پایه گردند تا به این ترتیب بخشی از نقصان ناشی از نبود شرایط عرضه و تقاضای رقابتی در بازار بورس کالا خنثی شود.

8-معافیت مالیاتی صادرات محصولات با ارزش افزوده اندک همچون سنگ آهن، گندله، آهن اسفنجی، شمش فولاد و غیره به تشخیص وزارت صمت پس از یک بازه زمانی 3 تا 5 سال، منوط به سرمایه گذاری و یا اجرای طرح های دارای ارزش افزوده بالاتر و حضور در صنایع پایین دستی شود. به طور مثال، تمدید معافیت مالیاتی صادرکنندگان پس از 3 سال منوط به کسب درآمد حداقل 20 درصدی شرکت از محل فروش محصولات پایین دستی صنعت شود.لیست محصولات پایین دستی توسط وزارت صمت اعلام شود.

9-این موضوع می تواند در خصوص سرمایه گذاری در پروژه های نیمه تمام پایین دستی این صنایع نیز صادق باشد و شرکت ها به جای اجرای مستقیم طرح های پایین دستی، با سرمایه گذاری در طرح های نیمه تمام صنعت مورد فعالیت، این فرآِیند را انجام دهند.

10-امکان تعدیل نیروهای کار در برخی شرکت های بزرگ این صنایع که در سال های اخیر و با توجه به برخی ملاحظات، تعدادی بسیار بیشتر از نیروی کار مورد نیاز خود را در استخدام دارند.

11-منابع مازاد حاصل از محاسبه نرخ نهاده های انرژی نسبت به منابع فعلی ، صرف توسعه صنایع و اجرای طرح های با ارزش افزوده و با قدرت جذب نیروی کار بیشتر و همچنین اجرای طرح های نیمه تمام مرتبط با این صنایع شود.

این منابع می تواند به صورت ارائه یارانه نرخ سود تسهیلات شرکت هایی که طرح های با ارزش افزوده در لیست طرح های خود و با ایجاد اشتغال بالا و همچنین اتمام طرح های نیمه تمام صنایع شود. همچنین، بخشی از این منابع به شرکت هایی که فناوری های مربوط به کاهش مصرف انرژی را به منظور بهینه سازی مصرف انرژی اختصاص می دهند، می تواند تخصیص یابد.

12-همچنین، شرکت هایی که به طور مستقیم اقدام به احداث نیروگاه و تأمین انرژی از محل فعالیت های تولیدی خود می نمایند، با ارائه تسهیلات با نرخ تشویقی، مورد حمایت قرار گیرند.

13-ایجاد جذابیت سرمایه گذاری برای صنایع پایین دستی از لحاظ تخفیف های 10 ساله در نرخ نهاده های انرژی به منظور جذب سرمایه گذاری در این صنعت و حفظ جذابیت و پتانسیل های جذب سرمایه در این صنعت.

14- ارائه تخفیف در نرخ نهاده های انرژی در صورت تولید محصولات با ارزش افزوده بالا و در مدت زمان مشخص.

15-محاسبه نرخ خاک مصرفی شرکت های سرب و روی بر اساس درصدی از نرخ فروش محصولات اصلی میانگین نرخ های فروش صادراتی و داخلی در بازه های زمانی مشخص و با لحاظ نمودن عیار خاک تحویلی به شرکت ها.