سهم‌خواهی یا مافیای سرقت معادن طلا؟
دنیای معدن -هفته گذشته خبری منتشر شد مبنی بر اینکه افرادی در محدوده معدن طلای ورزقان در آذربایجان شرقی اقدام به سرقت رگه‌های طلادار کرده‌اند.
این در حالی است که تا کنون مسئولان امکان معدنکاری و برداشت‌های غیر مجاز را تکذیب کرده بودند. این موضوع زمانی رسانه‌ای شد که در محل اکتشاف، سنگ ریزش کرد و یک نفر جان خود را از دست داد. افزایش لجام‌گسیخته نرخ طلا در ایران، برداشت غیر قانونی و پرخطر طلا از رگه‌های اطراف معدن طلای ورزقان و معادن دیگر را جذاب کرده است. باید دید حفاظت فیزیکی از این معادن چگونه است و آیا احتمال همکاری نگهبانان این معادن با سارقان وجود دارد؟ چگونه است که رگه‌های طلای یک معدن خارج از منطقه حفاظت شده قرار گرفته است؟
مسئولان و فعالان معدنی استان آذربایجان شرقی در پاسخ به این پرسش‌ها از پشت پرده این حادثه برای ما گفتند. آنها می‌گویند که روستاییان، برداشت از این معدن را حق خود می‌دانند و با انجام چنین اقداماتی در واقع احقاق حق می‌کنند.
برداشت غیر مجاز در سال‌های اخیر
در همین زمینه، مهرانگیز رحمانی، معاون معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان شرقی افزود: برداشت غیرمجاز از معدن طلای ورزقان یک داستان طولانی است. نیروی انتظامی همواره در این قضیه ورود کرده تا مانع ادامه این روند شود اما این برخوردها نتیجه‌بخش نبوده است.
وی در ادامه با اشاره به تبصره ۲ ماده ۱۹قانون معادن، تصریح کرد: بر اساس این اصل قانون، بنا به درخواست بهره‌بردار و وزارت صنعت، معدن و تجارت، نیروی انتظامی باید در این مورد ورود کند و مانع ادامه تخلفات و سرقت از معادن شود. چندین مرتبه برداشت‌کنندگان از این معدن بازداشت شدند اما با قید ضمانت آزاد شدند و پس از آزادی، دوباره راه رفته را دنبال کردند. به نظر من باید بازدارنده‌های قانونی آنچنان تشدید شوند که متخلفان به این سمت متمایل نشوند.
رحمانی درباره دیگر مشکلات بهره‌بردار معدن ورزقان با روستاییان این منطقه، گفت: در استحصال طلا، از محلول سیانور استفاده می‌شود. مقدار کاربرد این محلول با نظر کارشناسان محیط‌زیست تعیین می‌شود اما برای محلی‌های آنجا بار روانی ایجاد کرده و آنها به روش‌های مختلف مخالفت خود را با کاربرد این محلول بیان کرده‌اند. این درگیری با بهره‌بردار آنچنان بالا گرفت که جلسه‌هایی در شورای تامین استان برگزار شد تا راهکاری برای حل و فصل این مشکل پیدا کنند.
معاون معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان شرقی با اشاره به نتیجه این جلسه‌ها گفت: در نهایت قرار شد ۲محیط‌بان در این محل مستقر شوند و تایید کنند که کاربرد محلول سیانور هیچ خطری را متوجه روستاییان نمی‌کند. با این وجود هنوز هم روستاییان آرام نشده‌اند چراکه خواهان سهم خود از این ماده معدنی هستند.
وی در پاسخ به این پرسش که بر اساس مصوبه‌های شورای معادن استان‌ها، بهره‌برداران نسبت به ساکنان منطقه دارای مسئولیت‌های اجتماعی هستند و باید درصدی از عواید معدن را برای روستاییان خرج کنند؛ آیا بهره‌بردار معدن ورزقان نیز در این راستا قدمی برداشته است؟ گفت: بهره‌بردار روسی این معدن به تازگی کار خود را آغاز کرده است. آنها خود را ملزم به رعایت قانون می‌دانند و تا امروز بر اساس قانون جلو رفته‌اند. سازمان صنعت، معدن و تجارت نیز با تمام توان برای احقاق حقوق ساکنان منطقه تلاش می‌کند.
تاثیر گرانی طلا بر برداشت‌های غیرمجاز
این مقام مسئول در پاسخ به این پرسش که آیا گرانی طلا تاثیری در افزایش برداشت‌های غیرمجاز داشته است؟ بیان کرد: بدون تردید پاسخ این پرسش مثبت است اما فراموش نکنیم که استحصال طلا نیازمند دانش و تجربه زیاد بوده و بسیار هزینه‌بر است و اینگونه نیست که به‌راحتی بتوان طلای خالص را از خاک جدا کرد اما این مسئله چندان برای روستاییان جا نیفتاده است و آنها خاک‌های معدنی که حاوی طلا است را برداشت کرده و با نرخ پایین می‌فروشند.
رحمانی تصریح کرد: طلایی که به این شیوه وارد بازار می‌شود مرغوبیت ندارد و بهتر است مانع فروش و ورود آن به بازار شویم.
وی با بیان اینکه ثبت معدن چارچوب قانونی دارد، گفت: معادن جزو انفال است و هر کسی نمی‌تواند آن را برداشت کند. در ضمن فراموش نکنیم که این برداشت‌ها باعث تضییع حقوق بهره‌بردار می‌شود زیرا آنها برای برداشت هر تن طلا حقوق دولتی پرداخت می‌کنند پس برای آنها توجیه اقتصادی ندارد که حقوق دولتی پرداخت کنند و عواید کمی نصیب‌شان شود.
معاون معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان شرقی در پایان به روستاییان این محدوده معدنی توصیه کرد به قانون پایبند باشند چراکه قانون بهترین راه‌حل‌ها را پیش پای افراد قرار می‌دهد.
طلای خالص در طبیعت نداریم
در این زمینه، نصیر نوری، رئیس خانه معدن آذربایجان‌شرقی در گفت‌وگو با صمت، افزود: طلای ناب و خالص در طبیعت موجود نیست و آنچه به‌صورت غیرمجاز برداشت می‌شود، خاک معدنی است.
این فعال اقتصادی گفت: وسعت این معدن ۴هزار هکتار است. از این‌رو حفاظت از آن دشوار است زیرا نمی‌توان در سراسر این محل، نگهبان مستقر کرد پس طبیعی است افرادی به شیوه‌های مختلف اقدام به سرقت کنند.
وی بیان کرد: برای اینکه دیگر شاهد موضوع‌هایی از این دست نباشیم بهتر است مراجع قضایی همکاری بیشتری با بهره‌بردار داشته باشند. برداشت غیرمجاز از این معدن مشکل شرعی دارد زیرا هم بیت‌المال است و هم سهم بهره‌بردار؛ بهره‌بردار معدن برای اکتشاف این ماده معدنی هزینه زیادی کرده و به ازای هر تن ماده معدنی نیز حقوق دولتی پرداخت می‌کند.
رئیس خانه معدن آذربایجان شرقی، در پاسخ به این پرسش که برای محافظت از این محدوده چه اقداماتی باید انجام شود؟ گفت: دستگاه قضا به گونه‌ای باید با فرد خاطی برخورد کند که دیگر جرات تکرار جرم را نداشته باشد.
نوری در ادامه بیان کرد: برداشت طلا نیازمند اطلاعات فنی دقیق و تجربه زیاد است و شخص عامی نمی‌تواند آن را شناسایی کند اما این امکان وجود دارد که با شناسایی یک رگه، نسبت به دیگر رگه‌ها نیز شناخت حاصل شود ضمن اینکه برداشت از یک رگه به زمان زیادی نیاز دارد.
این فعال معدنی با اشاره به نقش نیروی انتظامی در محافظت از این محدوده، بیان کرد: چندین مرتبه بهره‌بردار این محدوده از سازمان صنعت، معدن و تجارت درخواست کمک کرد تا با آنها برای محافظت از منطقه همکاری کند اما این درخواست‌ها به نتیجه نرسید. اگر نیروی انتظامی به صورت جدی از این منطقه محافظت کند دیگر شاهد این اتفاق‌ها نخواهیم بود اما این نهاد دولتی به بهره‌بردار اعلام کرده که نمی‌تواند هر روز نیروهای خود را در این منطقه مستقر کند.
وی در پایان تصریح کرد: فرض کنید که برداشت‌کنندگان غیرمجاز، روزانه ۱۰۰کیلو ماده معدنی برداشت کنند. شاید این حجم چندان قابل توجه نباشد اما اگر ادامه‌دار باشد زیان زیادی به معدن و بهره‌بردار وارد خواهد شد.
خروج خاک طلا از ایران به ترکیه
همچنین در این زمینه، یک منبع آگاه از اداره کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای ورزقان در گفت‌وگو با صمت، افزود: برداشت‌کنندگان غیرمجاز از معدن طلای ورزقان، خاک‌های حاوی رگ‌های طلا را با کامیون یا وانت از این شهر خارج می‌کنند و به شهر صوفیان نزدیک مرز بازرگان می‌برند. با این کار، امکان نظارت اداره حمل‌ونقل شهرستان از بین می‌رود.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا مسئولان راهداری شهرستان صوفیان بر جاده‌ها نظارت دارند و این مهم را رصد می‌کنند که چه کالاهایی وارد این شهر می‌شود؟ گفت: من از چند و چون این ماجرا خبر ندارم. بهتر است در این‌باره از فرمانده استان ورزقان نظر بخواهید.
برداشت غیرمجاز توجیه اقتصادی ندارد
در این زمینه نیز جمشید ملارحمان، مشاور رئیس هیات عامل ایمیدرو در گفت‌وگو با صمت، افزود: عیار سنگ طلا در حد گرم در تن است، از این‌رو برداشت غیرمجاز از معادن طلا، به کمترین میزان ممکن می‌رسد.
وی در ادامه بیان کرد: حمل سنگ طلا برای برداشت‌کنندگان غیرمجاز، توجیه اقتصادی ندارد مگر اینکه یک واحد فرآوری در نزدیکی محل برداشت وجود داشته باشد. گاهی بهره‌برداران بیشتر از حد مجازی که در پروانه استخراج ثبت شده است اقدام به برداشت می‌کنند و این مقدار را اعلام نمی‌کنند اما باید بگویم بازرسان سازمان صنعت، معدن و تجارت استانی بر این مهم نظارت دقیق دارند و امکان تخلف‌های این‌چنینی را به کمترین میزان می‌رسانند.
سخن آخر
این در حالی است که در بسیاری از کشورها مسئولیت محافظت از مناطق دارای فلزهای گرانبها با دولت است. ضمن اینکه بار خاک معدنی حاوی فلزات گرانبها در جاده حمل می‌شود و نیروی انتظامی با رصد جاده‌ها می‌تواند مانع قاچاق و حمل این بار شود. همچنین استحصال طلا از این خاک باید در کوره‌ها یا آزمایشگاه‌های مجهز انجام شود که رصد این کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها نیز بسیار ساده‌تر از محافظت فیزیکی از ۴هزار هکتار زمین است اما به نظر می‌رسد قاچاقچیان طلا چیزی فراتر از مردم منطقه معدن ورزقان هستند و به صورت مافیا و شبکه عمل می‌کنند. به نظر می‌رسد این شبکه در تمام دستگاه‌ها نفوذ کرده و به همین دلیل داستان طولانی برداشت غیر مجاز طلا از رگه‌های معدن ورزقان ادامه‌دار شده است. پرونده این گزارش بسته نمی‌شود و در ادامه به سراغ دیگر معادن طلا خواهیم رفت. همچنین گروه معدن پذیرای نظر کارشناسان و مسئولان مربوط اعم از اداره راهداری آذربایجان شرقی، نیروی انتظامی، اداره صنعت، معدن و تجارت این استان و بهره‌بردار آن خواهد بود.
صمت
دیدگاهتان را بنویسید