از «الف» تا «واو» ۲۷۰ هزار کیلومترمربع اکتشافات ایمیدرو
دنیای معدن -۳ سال است که ایمیدرو روی برنامه‌های اکتشافی معادن ایران که سرحلقه بهره‌برداری و استخراج مواد معدنی است سرمایه‌گذاری کرده و با تمام قوت در این زمینه پیش می‌رود، به نحوی که ۲۰۰هزار کیلومتر از ۲۵۰هزار کیلومتر اولیه را اکتشاف کرد و نتیجه این اکتشاف به ۱۵محدوده معدنی رسید که در نیمه تیر به بخش خصوصی واگذار شد اما نهضت اکتشاف که کاری زیرساختی و به عهده دولت است،
به همین جا ختم نمی‌شود و دولت به سردمداری ایمیدرو و سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی به دنبال زیر بال و پر گرفتن بخش‌های دیگری از ایران‌زمین و کشف ذخایر معدنی و معرفی آن به بخش خصوصی است. علی اصغرزاده، مدیر اکتشاف سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران(ایمیدرو) در گفت‌وگو با صمت جزییات اکتشافات ۲۵۰هزار کیلومتری که به ۲۷۰هزار کیلومتر هم رسید را تشریح کرد.
واگذاری محدوده‌های اکتشافی به بخش خصوصی چه روندی را طی کرد؟
در سال ۹۲ به رئیس هیات عامل ایمیدرو پیشنهاد کردیم که دفتر تخصصی اکتشاف، روی پهنه‌های اکتشافی کار کند. در همین راستا طرحی ارائه دادیم مبنی بر اینکه ۲۰۰هزار کیلومتر مربع در نقاط مرزی که کمتر مورد توجه بخش خصوصی قرار می‌گیرد و مورد تایید وزارت صنعت، معدن و تجارت است را اکتشاف کند. ابتدا وزارتخانه برای این پهنه‌ها فراخوان گذاشت تا اگر بخش خصوصی استقبال نکرد به ایمیدرو بسپارد. توجیه کار هم مشخص بود؛ دولت باید با تولید اطلاعات، ریسک کار را کم می‌کرد تا عاملی برای جذب بخش خصوصی باشد. ابتدا با حجم کمتری کار را شروع کردیم و۶۰ تا ۷۰هزار پهنه در اختیار ایمیدرو قرار گرفت. در ادامه، کار را در نوارهای مرزی مانند سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی و خراسان جنوبی شروع کردیم و کم‌کم به غرب کشور رفتیم و استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، ایلام، کرمانشاه و اردبیل هم به آن افزوده شد. از ۲۷۰هزار کیلومتر مربع پهنه اکتشافات انجام شده در ۲۵استان، فازهای شناسایی و پی‌جویی انجام شده است که ۱۹۹هزار کیلومترمربع آن تمام‌شده و این محدوده‌ها را آزاد کردیم. تنها ۷۳هزارکیلومترمربع باقی‌مانده در اختیار ما است که اقدامات شناسایی و پی‌جویی را در
آن انجام می‌دهیم.
یعنی ۱۹۹ هزار کیلومتر دیگر، محدوده معدنی ندارد و آزاد اعلام می‌شود؟
بله؛ پس از اتمام شناسایی، این محدوده‌ها را به سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت استان‌ها معرفی و تعدادی را به منظور گرفتن پروانه اکتشافات تفصیلی و عمومی واگذار کردیم، بقیه ۱۹۹هزار کیلومتر را نیز به وزارت صنعت، معدن و تجارت، آزاد اعلام کردیم.
به عنوان مثال در محدوده آباده-جازموریان که شامل ۴۵هزار کیلومتر مربع می‌شد پس از شناسایی، ۱۵بلوک را به اندازه ۵هزار کیلومتر جدا کردیم و بقیه آزاد اعلام شد. به همین شکل از بقیه محدوده‌ها نیز پهنه‌های معدنی، جدا شده و بقیه مناطق آزاد اعلام می‌شود. آنها این مناطق آزاد شده را از سیستم کاداست پاک می‌کنند تا اگر فرد دیگری خواست، درخواست بررسی و اکتشاف در این مناطق را به وزارتخانه بدهد. از این ۱۹۹هزار کیلومتر مربع ۶۶هزار کیلومتر مربع به بخش خصوصی واگذار شد که بخشی از آن در آیینی که خبرنگاران حضور داشتند به طور رسمی به بخش خصوصی واگذار شد. از ۴۵هزار کیلومتر آباده- جازموریان فقط ۵هزار کیلومتر را در قالب ۱۵بلوک به بخش خصوصی برای جذب سرمایه‌گذار واگذار کردیم.
البته سیاست ما این است که در هر مرحله‌ای از اکتشافات که بخش خصوصی برای مشارکت اعلام آمادگی کند، آن محدوده و پهنه را واگذار می‌کنیم.
در برخی از این پهنه‌ها بخش خصوصی آمادگی خود را اعلام می‌کند اما در برخی دیگر از محدوده‌ها منتظر می‌ماند تا دولت اکتشافات را کامل کند بلکه دورنمای کار را روشن‌تر ببیند و ریسک آن را کاهش دهد سپس وارد کار می‌شود.
در پهنه آباده-جازموریان چه اقداماتی انجام شد؟ لطفا از ابتدای کار توضیح دهید.
پهنه آباده -جازموریان به وسعت ۴۵هزار کیلومتر مربع از آباده فارس شروع می‌شود، تا جازموریان در ابتدای استان سیستان و بلوچستان ادامه می‌یابد و استان فارس، یزد، جنوب کرمان و شمال هرمزگان را در بر می‌گیرد.
کار ژئوفیزیک هوایی را بر اساس اطلاعات شرکتی به نام ایروسرویس انجام دادیم که در واقع از قراردادهای پیش از انقلاب بود. این اطلاعات را بازیافت، به‌روز و دیجیتالی کرده و بر اساس آن روی ژئوفیزیک هوایی که مبنای کارهای پی‌جویی زمینی بود، تحقیق کردیم. در بخش‌های خصوصی، مشاورانی را به کار گرفتیم و روی این مناطق، اعتبارسنجی لایه‌های اطلاعاتی از جمله زمین‌شناسی یکصدهزار، ژئوشیمی یکصدهزار، فعالیت‌های تکتونیک و مطالعات ماهواره‌ای را انجام دادیم. با ترکیب این اطلاعات این ۱۵محدوده انتخاب شدند که برای جذب مشارکت، اقدامات اولیه را انجام دادیم.
۱۵شرکت خصوصی در حال انجام کار روی این محدوده‌ها هستند؟
بله؛ قراردادهای هر ۱۵شرکت به آنها ابلاغ شده و یک ماه فرصت دارند شرح خدماتی که در این محدوده‌ها می‌توانند ارائه بدهند را اعلام کنند تا پس از بررسی و تایید، استخراج را آغاز کنند.
اگر شرح خدمات مورد قبولی ارائه ندهند، امکان دارد این محدوده از آنها گرفته شود؟
این احتمال همیشه وجود دارد اما از آنجا که این شرکت‌ها پیش از ورود به فراخوان مورد بررسی کیفی قرار گرفته‌اند و آنهایی انتخاب شده‌اند که از لحاظ فنی و مالی صلاحیت دارند، به نظر نمی‌رسد مشکلی پیش بیاید چراکه به هر شرکتی اجازه حضور در فراخوان نمی‌دهیم.
وقتی می‌گوییم ژئوفیزیک هوایی یا اکتشاف انجام می‌شود، منظورمان دقیقا چیست؟ چه تیم‌هایی حضور دارند؟ آیا فقط کارشناسان ایمیدرو هستند یا از سایر سازمان‌ها مانند زمین‌شناسی نیز حضور دارند؟
سیاست ما در ایمیدرو از بدو تشکیل این بوده که به هیچ وجه کار اجرایی نکنیم بنابراین تمام کارهای‌مان را برون‌سپاری می‌کنیم. پس از برگزاری مناقصه‌ها، شرکت‌های مشاور و پیمانکار را انتخاب و قابلیت‌های فنی و مالی شرکت‌ها را ارزیابی کرده و در نظر می‌گیریم که دارای گرید از سازمان برنامه و بودجه باشند. خروجی این شرکت‌ها را ناظران داخلی ما چک می‌کنند و در نهایت بیشتر نقش نظارتی داریم.
آقای کرباسیان به موردی در آیین واگذاری محدوده‌ها اشاره کردند که استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان دارای چنین شرکت‌هایی نبودند.
بله. در برخی استان‌ها نه تنها کار را ایجاد کردیم بلکه آموزش هم دادیم. تعدادی از فارغ‌التحصیلان استان سیستان و بلوچستان را به همراه استادان دانشگاهی دعوت کرده، آموزش داده و ترغیب کردیم که شرکت اکتشافی تشکیل دهند. سپس به آنها کار دادیم و از سوی راهبرهای شناخته شده، آنها را راهبری کردیم. می‌شود گفت هم کار بود، هم کارآموزی، هم آموزش اکتشاف. خروجی این شرکت‌ها نیز شناسایی پهنه‌های معدنی در آن منطقه بود.
نقش سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت استان‌ها در این زمینه چه بود؟
بی‌شک بدون کمک سازمان استان‌ها نمی‌توانیم این کارها را انجام دهیم. تعریف پهنه‌ها به وسیله سازمان‌ها انجام می‌شود. سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت استان‌ها با شناختی که از نقشه‌های زمین‌شناسی و متالورژی منطقه خود دارند محدوده‌ها را انتخاب کرده و به وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت معرفی می‌کنند. با تایید معاونت معدنی وزارتخانه، این پهنه‌ها شکل می‌گیرد سپس برای ادامه کار اکتشاف به بخش خصوصی یا ایمیدرو واگذار می‌شود.
آیا امکاناتی که این شرکت‌ها دارند به‌روز است و امکان صدور خدمات فنی در آینده یا حال وجود دارد؟
شرکت‌های اکتشافی را می‌توان به چند بخش تقسیم کرد؛ برخی شرکت‌های مشاورند که امکانات‌شان بیشتر نرم‌افزاری و استفاده از متخصصان است؛ برخی شرکت‌ها نیز به نوعی پیمانکارند یعنی کارهای ماهواره‌ای و حفاری‌های ترانشه‌ای یا حفاری با دستگاه و کارهای ژئوفیزیک هوایی و زمینی را انجام می‌دهند که در هر مورد می‌توان گفت کشور در این زمینه امکانات خوبی دارد اما کفایت نمی‌کند و نیاز به روزآوری علم و تجهیزات دارند. ایمیدرو نیز باید از آنها حمایت کند تا درصد موفقیت‌شان بالا برود.
در حوزه اکتشاف دارای ظرفیت‌های فنی خوبی هستیم و با توجه به تجربه‌ای که ایجاد شده، این دانش در کشور موجود است اما کامل نیست. کار را تا حد زیادی بلدیم اما این موضوع، ما را از آموزش بیشتر و ارتباط با جهان بی‌نیاز نمی‌کند.
درباره رشته‌های اکتشاف و زمین‌شناسی هر اندازه کار کنیم باز هم دانسته‌های‌مان کافی نیست و این موضوع در تمام کشورها مصداق دارد. متخصصان، دائم در سفر هستند و سیستم‌ها و تیپ‌های کانه‌زایشی را رصد می‌کنند. این مشاهده‌ها به آنها کمک می‌کند در بیابان و فیلد الگوسازی کنند. ما هم استثنا نیستیم زیرا حوزه اکتشاف چه در زمینه نرم‌افزای چه در زمینه سخت‌افزاری، نیاز به ارتقا دارد.
درباره تفاهمنامه‌هایی که با شرکت‌ها منعقد کرده‌اید توضیح دهید.
در ایمیدرو بخشی از وظایف، توسعه فعالیت‌های اکتشافی و دانش است. ایمیدرو یک تا دو بار در سال از آموزش استادان خارجی که به وسیله بخش خصوصی دعوت می‌شوند استفاده می‌کند. در همین راستا هر سال کلاس‌های متعددی در معاونت آموزش ایمیدرو برگزار می‌شود که استادان داخلی و استادان درجه یک خارجی در آنها آموزش می‌دهند. درباره استادان داخلی به وسیله سازمان نظام مهندسی معدن با کمک سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت، استان‌ها را زیر پوشش قرار می‌دهیم. البته با بررسی ایمیدرو، آموزش‌ها در دو بخش کلاسی و عملی به صورت حضور در معادن انجام می‌شود که در واقع برای بالا بردن سطح دانش است البته افرادی که آموزش می‌بینند از بخش خصوصی هستند و به همین دلیل به این آموزش‌ها سوبسید می‌دهیم و بیشتر هزینه رفت و آمد از آنها اخذ می‌شود.
زمانی که به انتهای کار می‌رسیم از یک متخصص رتبه اول جهانی دعوت می‌کنیم که اطلاعات ما و همچنین منطقه را ارزیابی و نظر خود را اعلام کند. متخصصان آن منطقه و همچنین متخصصان ما در بازدید از محدوده معدنی، استاد خارجی را همراهی می‌کنند تا اطلاعات داخلی و جهانی را به اشتراک بگذارند و از یک متخصص جهان‌دیده و با تجربه بیاموزند. این اتفاق یک چالش جذاب برای همکاران ما و مدیران بخش خصوصی است.
در حقیقت، استفاده از کمک این استاد یک تیر با چند نشان است.
سازمان زمین‌شناسی در این قضیه چه همراهی دارد؟
یکی از محورهای اساسی اکتشافی کشور، سازمان زمین‌شناسی است؛ در حقیقت ۳بازیگر مهم یعنی ایمیدرو، سازمان زمین‌شناسی و بخش خصوصی در عرصه اکتشافات داریم. اگر می‌خواهیم موفق باشیم این ۳بخش باید با هم حرکت کنند.
با سازمان زمین‌شناسی برای کارهای مشترک، قراردادها و تفاهمنامه‌هایی به امضا رسانده‌ایم. به طور مثال یک کار مشترک در پهنه سنگان با سازمان زمین‌شناسی در دست انجام داریم که منجر به شناسایی بیش از ۸۰ آنومالی جدید شد. این آنومالی‌ها را در ۳۹اندیس قالب‌بندی کردیم و۲۶اندیس را در اختیار سازمان صنعت، معدن و تجارت استان خراسان رضوی قرار دادیم که به بخش‌های خصوصی واگذار شود و ۱۳اندیس دیگر را هم انتخاب کردیم که ادامه بدهیم و جلوتر ببریم تا واگذار کنیم.
این یک نمونه از همکاری خوب ایمیدرو و سازمان زمین‌شناسی بود و آقای دکتر برنا، مجری طرح بودند. یک کار مشترک دیگر هم قرار است در پهنه ده‌شیر در جنوب استان یزد انجام دهیم. قراردادها بسته شده و مجری طرح نیز آقای فتوتی از سازمان زمین‌شناسی است. بودجه، اختصاص یافته و بخشی از آن پرداخت شده است. ساختار کاری، شکل گرفته و آقای فتوتی از همکاران سازمان، در این پهنه در حال کار هستند.
البته قراردادهای زیادی در این زمینه داریم اما متولی یک قرارداد، آقای دکتر قریب از سازمان زمین‌شناسی هستند تا محدوده‌های روی، عناصر نادر خاکی و کرومیت را به طور مشترک کار کنیم. در این زمینه، موافقتنامه رد و بدل شده و محدوده‌ها در حال بررسی هستند.
۲۵۰ هزار کیلومتر کار اکتشافی را به ۲۷۲ هزار کیلومتر رسانده‌اید؛ هدف شما انجام چه میزان کار اکتشافی است؟
۲۰۰هزار کیلومتر آن تمام شده، به پروانه بهره‌برداری تبدیل شده و از کاداست پاک شده است. ۷۰هزار کیلومتر مربع دیگر نیز به تازگی واگذار شده و کار در این مناطق را به تازگی شروع کرده‌ایم. پهنه هرمزگان، ابتدای سال ۹۷ و بوشهر، اواخر زمستان سال گذشته به ما واگذار شدند. حداقل یک سال و حداکثر دو سال زمان می‌برد تا کار اکتشافات آن تمام شود. البته این درخواست‌ها همچنان ادامه دارند و اگر ما هم مایل به کار روی مناطق جدید نباشیم و بخواهیم روی همان مناطق قبلی کار کنیم سازمان‌های استان‌ها محدوده‌های جدید را به ما معرفی می‌کنند. ۷۰هزار کیلومتر باقی مانده به غیر از یک یا دو پهنه کردستان شامل پهنه بیجار و قروه است که کار یکی تمام شد. مجوز پروازهای هوایی در نیمه غربی استان کردستان و سنقر کرمانشاه و پهنه قروه و سنقر را به دلایلی به سختی گرفتیم. نیمه شرقی این پهنه‌ها را به راحتی مجوز گرفتیم و به استان هم اعلام کردیم همان نیمه شرقی کافی است و کار را تمام شده تلقی کنند اما سازمان استان اصرار داشت نیمه غربی هم تمام شود. در نهایت با کمک استان و وزارتخانه مجوز گرفتیم و خوشبختانه کار آنجا را هم تمام کردیم.
این همان خبری است که خانم لک به تازگی اعلام کرده‌اند؟
نه. آن خبر مربوط به پهنه سازمان زمین‌شناسی است که در سقز کار می‌کنند و با پهنه ما تفاوت دارد. ۲ پهنه قروه و بیجار در کردستان در دست ایمیدرو بود و پهنه سقز در اختیار سازمان زمین‌شناسی. ما در این ۲پهنه، ۶پهنه معدنی را معرفی و به بخش خصوصی واگذار کردیم که کارهای پروانه بهره‌برداری‌اش در حال انجام است و شامل ۳محدوده پلی‌متال و طلا و ۳محدوده سنگ آهن می‌شود. تا ۲۰ آذر کارهای اکتشاف بخش غربی کردستان هم تمام می‌شود و آن را تحویل می‌دهیم.
۲۷۰ هزار کیلومتر کار اکتشافی می‌تواند تا چه وسعتی ادامه یابد؟
تا یک میلیون و ۶۴۰کیلومتر می‌تواند پیش برود که کل مساحت کشور است.
بیشتر مایل هستید چه مناطقی را در اولویت اکتشاف بگذارید؟
خوشبختانه ایران مرکزی، مناطق مستعد معدنی زیادی دارد و انتخاب یک منطقه سخت است اما استان سیستان و بلوچستان و استان خراسان مناطق خوبی هستند. علاقه کمتری به حضور در مناطق جنوب زاگرس داریم چراکه شامل حوزه‌های نفتی است و حوزه‌های فلزی خوبی به شمار نمی‌روند. حوزه‌هایی که از نظر اجتماعی بیشتر به آنها علاقه داریم مناطق محروم و مرزی هستند، مانند کمربندهای کوهزایی ایران و بخش‌های داخل زاگرس به سمت مرکز. نوار شمالی هرمزگان هم که جزو کمربند سنندج- سیرجان است بسیار خوب است اما نوار جنوبی آن کوه‌های نمکی و از جنس رسوبی است و منطقه مستعدی به شمار نمی‌رود.
از شما متشکرم.
منبع روزنامه صمت
دیدگاهتان را بنویسید