134056

۶۰ درصد شرکت های دولتی موجود واگذاری نیستند

در قانون اجرای سیاست های کلی اصل 44 شرکت های دولتی در سه گروه تقسیم بندی شده اند،در گروه یک شرکت هایی قرار دارند که باید 100درصد سهام آنها به بخش خصوصی واگذار شود، در گروه 2 واگذاری ها دولت می تواند تا 20 درصد سهام این شرکت ها را در اختیار نگه دارد اما شرکت هایی که در گروه 3 قرار دارند، قابل واگذاری به بخش خصوصی نیستند.

شبکه های مادر مخابراتی و امور واگذاری بسامد(فرکانس)، شبکه های اصلی تجزیه و مبادلات و مدیریت توزیع خدمات پایه پستی، تولیدات محرمانه یا ضروری نظامی ، انتظامی و امنیتی به تشخیص فرماندهی کل نیروهای مسلح، شرکت ملی نفت ایران و شرکت های استخراج و تولید نفت خام و گاز، معادن نفت و گاز، بانک مرکزی، بانک ملی، بانک سپه، بانک صنعت و معدن، بانک توسعه صادرات، بانک کشاورزی، بانک مسکن و بانک توسعه تعاون، بیمه مرکزی و شرکت بیمه ایران، شبکه های اصلی انتقال برق، سازمان هواپیمایی کشوری و سازمان بنادر و کشتیرانی، سدها و شبکه های بزرگ آبرسانی و نیز رادیو و تلویزیون در گروه 3 شرکت های دولتی قرار دارند.

دهم دی ماه غلامحسین شافعی، علی فاضلی و بهمن عبداللهی رئیسان اتاق های بازرگانی، اصناف و تعاون ایران در نامه مشترکی به علی لاریجانی رئیس مجلس از حجم بالای بودجه شرکت های دولتی انتقاد کردند و خواهان کاهش هزینه های غیرضروری و انضباط مالی در بودجه شدند.

براین اساس،سازمان برنامه و بودجه با ارائه توضیحاتی درباره لایحه بودجه سال آینده اعلام کرد: همه ساله بخش عمده ای از رقم بودجه کل، مربوط به منابع و مصارف شرکت های دولتی، بانک ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت است. البته این بدان مفهوم نیست که بخش عمده ای از دخل و خرج دولت مربوط به شرکت های دولتی است بلکه بودجه شرکت های دولتی از لحاظ تهیه و تنظیم، اجرا و نظارت با بودجه عمومی دولت متفاوت است.

با توجه به تفاوت های ساختاری، در اجرای مفاد ماده یک قانون محاسبات باید بودجه شرکت های دولتی، بانک ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت تهیه و تنظیم به همراه بودجه عمومی دولت و در لوایح بودجه سالانه درج و پس از تصویب در مجلس برای اجرا به دستگاه های مربوط ابلاغ شود.

تفاوت بودجه عمومی دولت با بودجه شرکت های دولتی

در بودجه شرکت های دولتی ارقام درآمد و هزینه اجزاء اصلی شکل گیری بودجه هستند،هزینه هایی که شرکت ها برای تولید کالاها و خدمات صرف می کنند به صورت عمده از محل درآمدهای حاصل از فروش همان کالاها یا خدماتی است که تولید می کنند. در حالی که چارچوب اصلی بودجه عمومی دولت که مربوط به وزارتخانه ها و سازمان هاست، مبتنی بر منابع دریافتی از دولت است زیرا وظایف وزارتخانه ها و سازمان ها حاکمیتی بوده و انجام وظایف مزبور منجر به کسب درآمد برای دولت نمی شود.

همچنین محاسبه، ثبت و نگهداری حساب ها در شرکت ها به روش تعهدی و در سایر دستگاه ها به روش نقدی انجام می شود. بنابراین جمع کردن بودجه شرکت های دولتی، بانک ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت با بودجه عمومی دولت از این نظر تنها یک جمع جبری است و به مفهوم ادغام آنها با یکدیگر نیست زیرا از یک جنس نیستند.

با توجه به تفاوت های ساختاری در بودجه عمومی دولت و بودجه شرکت های دولتی برخی از صاحب نظران معتقدند اصولا جمع این دو در قالب یک رقم به عنوان بودجه کل صحیح نیست زیرا حجم بودجه دولت را متورم نشان می دهد که در پاسخ به این اشکال باید گفت، درج بودجه شرکت های دولتی، بانک ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت در بودجه کل در اجرای حکم ماده یک قانون محاسبات عمومی ضرورت دارد.

دلایل بالا بودن سهم بودجه شرکت های دولتی

بالا بودن سهم بودجه شرکت های دولتی در بودجه کل همواره مورد توجه مراجع مختلف بوده است،بدون تردید شرکت های دولتی در اقتصاد نقش و حضور بسیار گسترده (و در برخی بخش ها انحصاری) دارند.با اجرای سیاست های کلی اصل 44 انتظار می رفت که سهم شرکت های دولتی در اقتصاد کاهش قابل ملاحظه ای یابد که با واگذاری و خروج تعدادی از بنگاه های دولتی، همانند شرکت های زیر مجموعه شرکت صنایع ملی پتروشیمی، سازمان های گسترش ونوسازی صنایع ملی ایران و توسعه معادن وصنایع معدنی ایران، سهم مالکیت دولت در شرکت های موضوع گروه یک کاهش محسوسی یافته است.

با این حال، با واگذاری شرکت مخابرات و شرکت های مخابرات استانی که از مهمترین شرکت های دولتی گروه 2 واگذاری ها بود، نام آنها نیز از فهرست شرکت های دولتی پیوست قوانین بودجه سنواتی خارج شده اما با واگذاری شرکت های موضوع گروه یک و برخی از شرکت های گروه 2 تاثیر قابل ملاحظه ای در حجم بودجه شرکت های دولتی نداشته که از آن جمله می توان به بند (ج) ماده سه قانون اجرای سیاست های کلی اصل 44، مالکیت و مدیریت در فعالیت ها و بنگاه های مشمول گروه سه ماده 2 قانون مذکور به صورت انحصاری در اختیار دولت است.

شرکت ملی نفت و 31 زیرمجموعه آن، بانک مرکزی و 8 بانک دولتی، سازمان صنایع دفاع و 11 شرکت وابسته به آن، شرکت سهامی ارتباطات زیرساخت شرکت تولید نیروی برق حرارتی شرکت های گروه 3 هستند و نیز سازمان های توسعه ای از جمله سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران و 30 شرکت استانی آن که سرمایه گذاری دولت در آنها به استناد اصلاحات قانون اجرای سیاست های اصل 44 محدودیتی ندارد.

بر این اساس شرکت های موضوع گروه سه واگذاری ها به همراه شرکت هایی که نام آنها از فهرست واگذاری حذف شده (و برای تعدادی نیز پیشنهاد جهت انتقال آنها به گروه سه در فرآیند تصویب قرار دارد، همانند شرکت ملی گاز و شرکت های گاز استانی، شرکت مادر تخصصی توانیر و شرکت های برق منطقه ای، شرکت مادر تخصصی مدیریت منابع آب ایران و شرکت های آب منطقه ای، شرکت مادر تخصصی مهندسی آب و فاضلاب و شرکت های آب و فاضلاب روستایی و غیره) حجم وسیعی از تکالیف قانونی دولت رادر زمینه سرمایه گذاری بخش های اقتصادی بر عهده دارند.

همچنین به منظور توسعه و تقویت زیر ساخت های بخش های انرژی، آب، حمل نقل و شهرسازی، صنعت و فناوری اطلاعات، دفاعی و حسب مورد قوانین وجود دارد که اجرای احکام آن قوانین از طریق شرکت های دولتی میسر است.

دولت می تواند با رعایت مفاد قانون ذکر شده در فعالیت های گروه 2 و نیز از طریق شرکت های توسعه ای مانند سازمان گسترش در فعالیت های گروه یک نیز در مناطق کمتر توسعه یافته یا در زمینه فناوری های نوین و صنایع پرخطر سرمایه گذاری کند. ضمن آنکه همکاری دولت با بخش های غیر دولتی (بخش عمومی غیر دولتی، بخش خصوصی و بخش تعاونی) نیز در محدوده ای که قانون اجرای سیاست های اصل 44 تعیین کرده، امکانپذیر است. بنابراین حدود فعالیت های اقتصادی دولت در قانون اجرای سیاست های کلی اصل 44، و اصلاحات آن گستره قابل توجهی از اقتصاد ملی را در بر می گیرد.

از آنجا که بودجه شرکت های دولتی مربوط به شرکت هایی است که در گروه سه قرار دارند و مالکیت و مدیریت در آنها تنها در اختیار دولت است و یا مربوط به شرکت های گروه 2 است که بنا بر ضرورت های متعددی نام آنها از فهرست واگذاری خارج شده لذا کاهـش بودجـه شرکت های دولتی به لحاظ واگذاری های انجام شده با توجه به مبانی و الزامات قانونی مربوط و نیز شرایط اجرایی، فنی، مالی و نیز ضرورت های اقتصادی، امری دور از انتظار است.

به این ترتیب صرف نظر از حجم بودجه شرکت های دولتی موضوع حائز اهمیت توجه به راهکارهای اساسی به منظور کارآمد کردن شرکت های دولتی است به نحوی که در تعامل با بخش خصوصی منجر به بهبود فضای کلی کسب و کار شود.

برپایه آمارهای سازمان برنامه و بودجه، بودجه شرکت های دولتی در لایحه سال 97 حدود 60 درصد از بودجه شرکت های دولتی مربوط به گروه سه بوده و حجم بودجه شرکت هایی که در گروه 2 قرار دارند حدود 17درصد و حجم بودجه شرکت های دولتی که در گروه یک قرار دارند، فقط 2 درصد است و بقیه مربوط به شرکت هایی است که مشمول ماده 4 آیین نامه تشخیص و انطباق هستند.

طبق ماده چهار آیین نامه مذکور، شرکت های مادر تخصصی دارای شرکت های زیرمجموعه که به شکل یکجا واگذار نمی شوند، پس از واگذاری تمامی شرکت های زیرمجموعه، براساس احکام این آیین نامه توسط وزارت اقتصاد و وزارتخانه ذیربط تعیین تکلیف خواهند شد.

دیدگاهتان را بنویسید