دهها میلیون دلار ضرر در مس سرچشمه/ مدیران وزارت صنعت و معدن پاسخگو باشند

پس از انفجار در معدن سرچشمه رفسنجان در استان کرمان، خساراتی به مجموعه و خطوط تولید وارد شده که بررسی ابعاد حادثه نشان از زیان هنگفتی به اقتصاد کشور دارد.
در شهریورماه امسال، مدیران کارخانه مس سرچشمه از راه اندازی شیوه جدید تولید در این کارخانه با به کار گیری کوره فلش خبر دادند. تکنولوژی که به گفته آنها حجم تولید را افزایش و میزان آلایندگی مجموعه را کاهش می داد.

محمد حسنی، مدیر مس منطقه کرمان، ضمن اعلام این خبر در اوایل شهریورماه، گفته بود: «طرح تغییر تکنولوژی کوره ریورب ذوب سرچشمه به فلش، از مهم ترین طرح های توسعه شرکت ملی صنایع مس ایران طی چهارسال گذشته است که علاوه بر بهینه سازی فرآیند تولید و کاهش مصرف انرژی، در بهبود شرایط زیست محیطی منطقه نیز نقش مهمی دارد.
قرار بود تکنولوژی جدید در کارخانه مس سرچشمه پس از تست های اولیه در یک مراسم رسمی توسط حسن روحانی، رئیس جمهور کشور، افتتاح شود اما همزمان با فعالیت کوره فلش در 17 شهریور، هنوز این کوره شروع به کار نکرده، نشت داد. مدیر ذوب سرچشمه با اعلام این خبر عنوان کرده بود: انحراف مواد مذاب باعث آتش گرفتن کابل های اتاق برق کارخانه حادثه در مس سرچشمهذوب سرچشمه شد و خرابی تعدادی از تجهیزات فلش و قطع برق شده است.

ابعاد واقعی ماجرا
حادثه نشت و از کار افتادن کوره فلش باعث توقف تولید مس سرچشمه شد. به گفته معاون حسنی، اجرای این طرح، ۱۲۵ میلیون یورو و ۲۰۸۰ میلیارد تومان هزینه در بر داشته است و قرار بود با راه اندازی کوره فلش، ظرفیت تولید مس آندی حاصل از کنسانتره از ۱۲۰هزار تن به ۲۸۰هزار تن در سال افزایش یابد.

پیش از این تکنولوژی ذوب ریورب برای تولید محصولات در مس سرچشمه به کار گرفته می شد که در 4 سال اخیر برنامه جایگزینی در دستور کار قرار گرفته بود. انفجار درکوره فلش همزمان با راه اندازی در 17 شهریور و تا زمان راه اندازی مجدد آن در 10 آبان ماه، باعث شد تا به طور کلی مجموعه مس سرچشمه به غیر از تولید کنسانتره، محصول کاتدی نتواند تولید کند.

همزمان با خارج شدن کوره فلش از مدار تولید، احمد مراد علیزاده مدیر عامل شرکت ملی صنایع مس ایران با بی اهمیت نشان دادن فاجعه روی داده در کوره فلش اعلام می کند که خارج شدن این بخش (مجموعه ذوب) از مدار تولید تاثیری بر درآمد شرکت مس نخواهد داشت.

این در حالیست که یک محاسبه ساده نشان می دهد که تنها در عرض حدود 60 روز تا راه اندازی مجدد کوره، میلیون ها دلار به صعت مس کشور خسارت وارد شده است. خسارتی که مسئولان به جای پاسخگویی به دنبال پاک کردن صورت مساله هستند.

به طور کلی براساس میزان تولیدات و محصولات مس سرچشمه، این مجموعه در7 ماه نخست سال 1395 در مجموع بیش از 73هزار تن مس کاتدی تولید کرده که که اگر همین روند تولید تا پایان سال ادامه پیدا کرده باشد تولید مس کاتد در مجتمع مس سرچشمه به عدد 126 هزار تن رسیده است. به عبارت روشن تر و بنا به گزارش ایمیدرو مجتمع مس در سال گذشته روزانه 345 تن مس کاتد تولید نموده است.

به فرض آنکه در سال گذشته قیمت جهانی مس کاتدی به ازای هر تن 5000 دلار بوده باشد درآمد سال گذشته شرکت ملی صنایع مس ایران از محل فروش مس کاتدی تولیدی مجتمع مس سرچشمه در حدود 630 میلیون دلار بوده است و با فرض گرفتنه 3700 تومان نرخ دلار در سال گذشته عایدات فروش مس کاتد به عدد تقریبی 2300 میلیارد تومان خواهد رسید.

اگر حداقل میزان تولید مس کاتدی در روز 300 تن در نظر گرفته شود، به ازای دو ماه خاموشی کامل ذوب یعنی 60 روز 1800 تن مس کاتدی از مدار تولید خارج شده است. بنا به ارزش امروز هر تن مس کاتد در بازار جهانی که حدود 7000 دلار است، تقریبا 126 میلیون دلار و حدود 500 میلیارد تومان به مجموعه مس سرچشمه ضرر مالی تحمیل شده است.

در همین حال بررسی جداول تولید محصولات س سرچشمه رفسنجان نشان می دهد که از خرداد ماه سال 1396 افت تولیدات تا 50 درصد کاهش داشته است. براساس آمار ارائه شده توسط شرکت مادر امیدرو، تولید مس کاتدی در اردیبهشت که 6148 تن بوده به 3465 تن کاهش یافته است. این درحالیست که آمار فروردین 7123 تن را نشان می دهد. این کاهش تا شهرویور ماه ادامه داشته و پس از انفجار کوره فلش، دیگر خبری از تولید محصولات به غیر از تولید کنسانتره نیست.
مشکل از کجاست؟ آیا واقعا کوره فلش مجددا به مدار برگشته؟
پیرامون راه اندازی و پیمانکار حاضر در پروژه که شرکتی به نام صبافام است، ابهامات جدی وجود دارد و علی رغم اینکه گفته می شود مسئولیت انفجار و خسارات با پیمانکار است، هیچ سندی مبنی بر پذیرش این خسارات از سوی پیمانکار ارائه نشده است. در بحث بیمه نیز به نظر می رسد تنها بخش تجهیز مشمول بیمه می شد و سایر بخش های آسیب دیده در مس سرچشمه شامل آن نمی شدند که مسئولان می بایست هرچه سریع تر نسبت به آن شفاف سازی کنند.

براساس اخبار رسیده از مجموعه مس سرچشمه، حمدرضا دهشیری مدیر راه اندازی پروژه فلش مجتمع مس سرچشمه در 10 آبان اعلام کرد: در حال حاضر که بیش از یک هفته از راه اندازی مجدد کوره فلش می گذرد، بالغ بر 1هزار تن آند تولید شده و سیستم در حال کار است.

اما گزارش ها حاکی است که مجموعه مس سرچشمه تنها به تولید کنسانتره مشغول است و محصولات دیگری چون مس کاتدی با توجه به توقف خط تولید، در مدار قرار نگرفته اند. از سوی دیگر همزمان با راه اندازی پروژه کوره فلش از خرداده ماه، کوره های ریورب از مدار به تدریج خارج شده و در همزمان با تست کوره فلش دیگر هیچ کوره ریوربی در مدار نبوده است. همین امر باعث گردید تا با شکست پروژه فلش، جایگزنی برای ادامه تولید مس وجود نداشته باشد. از دیگر دلایلی که برای انفجار در مس سرچشمه عنوان می شود، تعجیل برای افتتاح این پروژه در شهریورماه بوده است.

همچنین راه اندازی مجدد کوره فلش که بنا به گفته مسئولان شش ماه زمان لازم داشته در کمتر از 50 روز خود نیز سوالات و ابهاماتی را به دنبال دارد. از سوی دیگر تولید کنسانتره در معدن سرچشمه در ماههای اخیر و دپوی غیراستاندارد آن در محوطه مجتمع، مستوجب خسارات مضاعفی شده است. کنسانتره که به عنوان ماده اولیه تولید به کار گرفته می شود دارای ارزش مادی زیادی است که با قرار گرفتن در فضای باز و وزیدن باد در فضا پخش می شود و به بیان دیگر این فراورده گرانبها به باد می رود.

دستاوردی که قرار بود باعث کاهش هزینه ها و افزایش تولید شود، با اهمال و عجله در راه اندازی باعث خسارات غیرقابل جبرانی شده که مسئولان اصلی آن می بایست به افکار عمومی پاسخگو باشند و به جبران خسارات حاصله بپردازند. در ماههایی که خط تولید مس سرچشمه متوقف شده، این کارگران و نیروهایی فعال در این صنعت هستند که بیشترین خسارات را متحمل شده و مشخص نیست تا راه اندازی مجدد خط تولید کوره فلش به صورت کامل چه زمانی نیاز است.