122931

بازخوانی خاطرات آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی از صنعت مس

دنیای معدن -آیت‌الله اکبر هاشمی‌رفسنجانی، رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام، برای سال‌ها خاطراتش را مکتوب می‌کرد. در خاطرات منتشرشده او بارها به اسم شرکت مس سرچشمه برمی‌خوریم. وی هم در دوره ریاست مجلس و هم ریاست‌جمهوری از نزدیک در جریان رشد این صنعت بود.

اصلا فکر نمی‌کردند ما بتوانیم
نخستین‌بار در خاطرات سال ۱۳۶۲ آیت‌الله، از صنعت مس کشور سخن به میان آمده است. با این حال، پیش از آن نیز هاشمی‌رفسنجانی درباره این صنعت سخن گفته بود. به گزارش مس‌پرس، وی در سخنرانی‌ای که در اسفندماه ۱۳۵۸ در مدرسه عالی شهید مطهری انجام می‌دهد به موضوع خودکفایی در صنایع کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «به معدن مس سرچشمه رفتم. آنجایی که همه‌چیزش را امریکایی‌ها زیر نظر داشتند و مطمئن بودند. ۹۸درصد کارها انجام شده بود، ۲ درصد کارها مانده بود که انقلاب شد و اینها ول کردند و رفتند. آنجا عظیم است، دریایی از ثروت در آنجا خوابیده است. کارکنان ایرانی، مهندسان و کارگرهای متخصص خودشان به فکر افتادند و کار کردند که امروز خبر شروع آزمایشی مس سرچشمه را دادند. آنها اصلا فکر نمی‌کردند ما بتوانیم آ‌نجا را راه بیندازیم. به‌عنوان یک گروگان گرفته بودند که باج بگیرند و بیایند، با اینکه تعهد داشتند، با اینکه مزدش را گرفته بودند. مربوط به دولت امریکا نیست، مربوط به شرکت‌های خصوصی امریکاست. افتخار کنید که انقلابی با کمترین تلفات در مرحله مبارزه و انقلابی با کمترین رنج و محرومیت در مرحله سازندگی انجام دادید. کارهایی کرده‌اید که هیچ‌یک از کشورهای انقلابی نکرده‌اند. »


از ارزش و عظمت کارشان گفتم
در فروردین‌ ۱۳۶۲ زمانی که ریاست مجلس و ریاست شورای عالی دفاع را برعهده دارد، توسط برادرش «احمد» که در شرکت مس سرچشمه مشغول به‌کار است در جریان اتفاق‌هایی که در این صنعت می‌گذرد، قرار می‌گیرد. او در خاطرات روزانه خود از سال ۱۳۶۲ که با نام «آرامش و چالش» به چاپ رسیده است، می‌نویسد: «پیش‌ازظهر اخوی احمد آمد. کارمند [شرکت] مس سرچشمه است. وضع آنجا را توضیح داد. گفت کارشناسان یوگسلاوی و کارشناسان آلمان‌شرقی قسمت مولیبدن و پالایشگاه را به‌زودی تکمیل می‌کنند و تحویل می‌‏دهند و برای تاسیس بخشی که از گازها کود بسازد و مانع آلودگی هوا شود، با بلژیکی‌ها در حال مذاکره هستند. طرح امریکایی‌ها با استفاده از سیانور بود که بلژیکی‌ها با روش دیگری - کم‌ضرر و پرخرج‌‏تر- پیشنهاد داده‏‌اند. پیشنهاد استفاده از رودخانه بردسیر را داشت و هم توجه بیشتر به مس سرچشمه. »آیت‌الله در شهریور همین سال سفری به کرمان دارد و از آنجا به سرچشمه سفر و از مجتمع مس سرچشمه دیدن می‌کند. در شرح این بازدید می‌نویسد: «به فرودگاه رفتیم و با دو فروند هلی‏کوپتر، به مجتمع مس سرچشمه پرواز کردیم؛ استقبال رسمی به عمل آمد. بلافاصله مشغول بازدید شدیم. بازدید کاملی به عمل آمد. جالب است؛ خوب کار می‌کنند. در هر قسمت، مهندسان توضیح می‌‏دادند و کارگران، ابراز احساسات می‏‌کردند. پس از نماز جماعت، ناهار را در رستوران صرف کردیم و پس از استراحت، در مسجد برای آنها صحبت کردم. از ارزش و عظمت کارشان گفتم. »


رکن اساسی استقلال صنعتی
پس از راه‌اندازی واحد ذوب در سرچشمه نیز آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی همواره در جریان روند کار مجتمع مس سرچشمه قرار می‌گیرد. در آذر ۱۳۶۲ در خاطراتش از تلاش برای راه‌اندازی واحد پالایشگاه و از دردسرهای عمل نکردن امریکایی‌ها به قراردادشان می‌نویسد: «اکبر آقا صفریان، شرح سفر به اروپا برای راه‏‌اندازی پالایشگاه مس سرچشمه را داد و اینکه قرار شده به‌جای شرکت امریکایی، شرکت کروپ آلمان راه‌‏اندازی کند و ۵۰میلیون دلار بگیرد. در این‌باره با نخست‌وزیر تلفنی صحبت کردم که چه مانعی دارد امریکایی‌ها را بخواهیم به قراردادشان عمل کنند که اگر نکردند، امتیازاتی که دارند از دست‌شان برود و نتوانند ادعا کنند و اگر [عمل] کردند، خرج اضافی تحمیل نشده است. قرارداد، آنها را موظف به راه‏‌اندازی کرده و مبلغی هم به هر حال می‏‌برند. » در سال ۱۳۶۷ نیز توسط برادرش در جریان راه‌اندازی کوره دوم قرار می‌گیرد و در خاطراتش از این سال با عنوان «پایان دفاع، آغاز بازسازی»، از این اتفاق با خوشحالی یاد می‌کند. آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در سال ۱۳۷۶ و در ماه‌های آخر ریاست‌جمهوری نیز بازدیدی از مجتمع مس سرچشمه دارد که در مصاحبه‌ای که پس از این بازدید دارد، می‌گوید: «ما در سرچشمه کارهای بسیار پراهمیتی داشتیم؛ اولا توسعه مس سرچشمه بود. کار اولی‌اش را شروع کردیم و بعد توسعه آنجا شروع شده و ثانیا یک واحد بسیار باارزشی را که تکمیل کرده بودند و بهره‌برداری از آن آغاز شد، فناوری تولید مس براساس فناوری لیچنیگ بود و این در نوع خودش شناخته شده بود و از فناوری جدیدی که از ۸سال پیش در دنیا معمول شده بود، ما فعلا از این نوع فناوری استفاده می‌کنیم. از خاک مس که اکسیده شده بود و خیلی هم هزینه دربر داشت که تصفیه بشود، حالا با روش لیچینگ این کار بسیار ساده و ارزان تمام می‌شود. این کارخانه قادر است به‌طور تقریبی همه نیازهای کشور را برآورده سازد و ما قادر هستیم که یک مقدار هم صادرات داشته باشیم. اگر در یک کارخانه غالبا آلیاژهای پایین تولید بکنیم، تا ۴۰۰هزار تن می‌توانیم تولید داشته باشیم و متعاقبا اگر در یک کارخانه آلیاژهای بالا تولید بکنیم، ظرفیت تولید ما ظرفیتی بالغ بر ۱۵۰هزار تن است. اینها را که ذکر کردیم، به انضمام ۴-۵ کوره‌ای که ساخته شده است، می‌شود هر مقداری را توسعه داد. »او سپس بر نقش صنایع پایین‌دستی تاکید می‌کند: «امیدوارم صنعتگران ما از این فرصت بسیار عالی استفاده بکنند و با خیال راحت به سراغ صنایع پایین‌دستی بروند، چراکه اهداف اساسی‌ای در آن است. ممکن است که یک کیلو آلیاژ فولادی را با قیمت ۲۰۰۰ تومان از ما بخرند، اما قطعه‌ای را که می‌سازند، ممکن است تا ۵۰هزار تومان هم به فروش برسد و از این راه درآمد ارزی زیادی هم می‌توانیم داشته باشیم. ما به وزارت و مردم خوب‌مان تبریک می‌گوییم که این صنعت در کشور ما یک رکن بسیار بسیار اساسی‌ای برای استقلال صنعتی است. »


سلام مرا به همه کارگران صنعت مس برسانید
آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در شهریور ۱۳۸۰ و زمانی که ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را برعهده دارند، به کرمان سفر و از مجتمع مس خاتون‌آباد بازدید کردند. این مجتمع در این سال هنوز کامل نشده بود. با این حال، آیت‌الله پس از بازدید و در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره این پروژه گفت: «خوشبختانه مس در کشور ما از منابع خوبی برخوردار است. ثانیا این منطقه برای عمران و کار مردم و رونق اینجا امکانات کمی دارد که بتواند به آن رونق بدهد. به همین دلیل خاتون‌آباد انتخاب شد. برای اینکه یکی از صنایع مهم در اینجا مستقر شود. خوشبختانه این طرح اگر با تاخیر، ولی در حال به ثمر رسیدن است. یکی از بزرگترین کارخانه‌های تصفیه مس در اینجا در حال به ثمر رسیدن است. فکر می‌کنم در آینده از اطراف باید برای اینجا مواد بیاوریم. معدن مس میدوک سرمایه بزرگی است و باز، هم برای رونق منطقه شهربابک و هم برای تغذیه این واحد اهمیت دارد. من در سفری که به منظور دیگری به کرمان آمده بودم، دیدم فرصتی است که بیایم و ببینم که به کجا رسید. خوشبختانه آنچه دیدم، رضایت‌بخش است. امیدواریم در سال آینده، هم میدوک و هم خاتون‌آباد را فعال ببینیم. سلام مرا به همه کارگران در صنعت مس - چه در اینجا و چه در سرچشمه و چه در سونگون و هر جای دیگر که کار می‌کنند- ابلاغ کنید و بگویید مردم ما به این صنعت متکی هستند و از مدیران، کارگران، کارمندان و صنعتگران ممنون هستند که این صنعت را رونق ببخشند. »همان‌طور که در این سخنان نیز مورد تاکید قرار گرفت، آیت‌الله نسبت به نقش مس در توسعه آذربایجان‌شرقی نیز بسیار امیدوار بود و این موضوع را در مصاحبه‌ای پس از سفر به آذربایجان‌شرقی در تیر ۱۳۷۴ مورد تاکید قرار داد: «نکته دیگری که مایه امید آینده آنجاست از لحاظ معادن، معدن مس است. معدن مس سونگون تا به حال ۴میلیون (تن) مس خالص از آن کشف شده است. با عیاری که دارد معدنش ۴میلیون تن مس خالص دارد، بیش از مس سرچشمه که جزو معادن بزرگ دنیاست و این از آن هم جلوتر است و باز هم اکتشافات ادامه دارد و معلوم است که این مقدار مس که فعلا در قیمت امروز ۱۳میلیارد دلار ارزش آن است چه تاثیری می‌تواند در زندگی این استان کشور داشته باشد. »همین نگاه به صنایع معدنی بود که باعث شد آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی، یک ماه پیش در دومین اجلاس معدن و صنایع معدنی حضور پیدا کند و به سخنرانی بپردازد. این آخرین دیدار معدنی‌ها با آیت‌الله بود. (برای نگارش این گزارش، از خاطرات روزانه سال ۱۳۶۲ آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی با نام «آرامش و چالش» و خاطرات سال ۱۳۶۷ با نام «پایان دفاع، آغاز بازسازی» و وب‌سایت مرکز اسناد و مدارک آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی استفاده شده است. )

دیدگاهتان را بنویسید