صرفه‌جویی آب با بازچرخانی پساب معادن
دنیای معدن - مباحث زیست‌محیطی و آلودگی‌های بعد از فرآوری مواد معدنی موضوع مهمی است که مورد توجه هر دو بخش مرتبط یعنی معدنکاران و محیط‌زیستی‌ها است.
تا جایی که در جهان ضابطه‌های بسیار سخت و محکمی برای فعالان حوزه معدن در نظر گرفته‌اند تا در کنار توسعه معادن و صنایع وابسته به آن، محیط‌زیست و منابع طبیعی نیز حفظ شود. در این میان یکی از عمده‌ترین مباحث مربوط به پساب‌های باقیمانده از فرآیند استحصال مواد معدنی است که اگر برنامه‌ای برای نگهداری از آنها تعریف نشود و به محیط‌زیست وارد شود و عواقب غیرقابل جبرانی به دنبال خواهد داشت. یکی از راهکارهایی که معدنکاران برای جلوگیری از ورود پساب‌ها به محیط‌زیست در دستور کار خود قرار داده‌اند، ایجاد حوضچه‌های تبخیر است.
به این ترتیب که پساب‌های کارخانه‌های فرآوری و معادن به آن ریخته شده و بعد از فرآیندهای شیمیایی، دوباره به چرخه تولید بازگردند.
به گفته کارشناسان و فعالان متخصص در حوزه محیط‌زیست و معدن، رعایت عوامل مختلف همچون جنس خاک، مکان‌سنجی و ارزیابی منطقه، می‌تواند نتیجه کار را مثبت کند. از طرفی ساخت حوضچه‌های تبخیر در کنار معادن و جمع‌آوری آب‌ها و همچنین آب‌های روان منطقه، ذخیره‌ای برای فصل‌های کم‌آب است که می‌توان با پالایش پساب‌ها، با جداسازی مواد موجود در آن، آب را به چرخه تولید بازگرداند.
ضریب بالای حوضچه‌های تبخیری
سرپرست «اچ‌اس‌ای» معدن زرشوران در گفت‌وگو با صمت درباره عواملی که باید برای ساخت حوضچه‌های تبخیری در نظر گرفته شود، اظهار کرد: مهم‌ترین عاملی که باید برای حوضچه‌های تبخیر باید در نظر گرفته شود جلوگیری از نفوذ مواد موجود در آن به محیط بیرونی است.
به‌عنوان مثال حوضچه‌های ساخته شده برای معدن طلای زرشوران از ضریب ایمنی بالایی برخوردار هستند. زیرا زمانی که خاک‌های نباتی برای ساخت حوضچه تبخیر از سطح زمین برداشته شد، خاک رس را در چند لایه فشرده‌سازی کردیم و فاصله ذرات را به حداقل ممکن رساندیم تا نفوذ آب نیز به کمترین میزان برسد.
امین فتحی افزود: با استفاده از یک لایه محافظ در حوضچه تبخیر میزان ورود پساب یا همان آب باقیمانده از فعالیت را به کمترین میزان ممکن می‌رسد و اطمینان خاطری برای فعالان و مسئولان پروژه به وجود می‌آورد.
به گفته وی معدن طلای زرشوران پساب خروجی به محیط ندارد و حتی برخی مواقع کمبود آب باعث کند شدن فرآیند کاری این معدن می‌شود.
به همین دلیل تمام تلاش خود را برای بازچرخانی آب استفاده شده به چرخه تولید گذاشته‌ایم.
فتحی در ادامه بیان کرد: یک راهکار دیگر برای بالا بردن ضریب اطمینان از نفوذ نکردن آب موجود در حوضچه‌های آب یا پساب، حفر چاه‌های «پیزومتری» برای رسیدن به عمق زمین و آب‌های زیرزمینی است تا اگر نشتی در این حوضچه‌ها وجود دارد بلافاصله آن را رصد کرده و از این اتفاق جلوگیری شود. البته این موضوع برای حوضچه‌های زرشوران انجام شده و تاکنون نشتی از حوضچه‌ها به آب‌های زیرزمینی رخ نداده است.
به گفته فتحی امکان ثابت ماندن آب درون حوضچه‌های تبخیری وجود ندارد زیرا همواره در حال چرخش است و بعد از گذراندن فرآیندهای مختلف به کارخانه بازمی‌گردد. البته این موضوع به میزان تولید و فعالیت کارخانه مرتبط است.
به عنوان مثال گاهی ممکن است میزان آب موجود در حوضچه به نصف برسد یا در برخی مواقع به دلیل کمبود آب، بخش عمده‌ای از آب حوضچه تبخیر استفاده شود.
وی ادامه داد: بارندگی‌های فصلی و شرایط آبی و هوایی که ممکن است منجر به تبخیر آب درون حوضچه شود از دیگر عوامل تعیین‌کننده در میزان آب حوضچه تبخیر است که می‌تواند حجم آب آن را کم یا زیاد کند.
فرآیند ارزیابی اثرات زیست‌محیطی
سرپرست «اچ‌اس‌ای» معدن طلای زرشوران درباره سدهای باطله و در نظر گرفتن موارد ایمنی برای معادن نیز گفت: فشرده‌سازی خاک هنگام ایجاد سد باطله از نفوذ مواد موجود در آن به محیط بیرونی جلوگیری می‌کند. البته برای ایجاد سدهای باطله، ابتدا مطالعاتی با عنوان فرآیند ارزیابی اثرات زیست‌محیطی انجام می‌شود.
در این مسیر با انجام مکان‌یابی پارامترهایی همچون توپوگرافی زمین، جنس خاک و... مورد بررسی قرار می‌گیرد و در کنار آن به تشریح پروژه برای ارزیاب محیط‌زیست می‌پردازد.
به گفته فتحی، مراحل یاد شده برای ساخت سدباطله، از سوی یک گروه متخصص در حوزه‌های مربوط انجام می‌شود. این درحالی است که وسعت سدباطله به حجم پروژه و میزان بارندگی بستگی دارد. به عنوان مثال برای ساخت سدهای آبی ضرورت‌های بسیاری به منظور داشتن استحکام بالا در دیواره باید در نظر گرفت.
وی افزود: باید مواردی همچون تردد در منطقه، میزان بارندگی و... برای ساخت سد باطله مورد توجه قرار داد. همچنین باید تمهیداتی برای شرایط بحرانی و اضطراری مانند زمانی که سد شکسته شود اندیشیده شود.
برای این موضوع، ایجاد حوضچه جانبی برای هدایت محتویات سد باطله لازم است.
به گفته فتحی، کارشناسان و متخصصان در این حوزه پیشنهاد می‌کنند که سدهای باطله در مقیاس کوچک و معمولی ساخته شود تا در صورت وقوع حادثه و شکسته شدن آن امکان کنترل، وجود داشته باشد.
وی به یکی از اقدامات انجام شده در معدن زرشوران درباره سدهای باطله اشاره کرد و گفت: در یکی از سدهای باطله، آب‌های حاصل از بارندگی در فصل‌های مختلف را جمع کرده تا در فصل‌هایی همچون تابستان که کم آبی است از آنها استفاده شود.
رس متراکم شده برای حوضچه‌ها
مدیرعامل شرکت گسترش معادن و صنایع معدنی طلای زرشوران، درباره حوضچه‌های تبخیری که برای کارخانه فرآوری زرشوران ساخته شده نیز چندی پیش به صمت گفته بود: زیرساخت این حوضچه‌ها، ار خاک رس‌ریزدانه تشکیل شده که آنها را تا۵۰سانت به وسیله غلتک‌های ویژه راه‌سازی تا ۹۰ درصد متراکم کرده‌اند.
به گفته محمدرضا احمدی تایید این لایه، از آزمایشگاه مکانیک گرفته شده است. زمانی که خاک به این حجم از تراکم برسد تا ۲۰۰متر نفوذناپذیر خواهد بود. با این حال علاوه بر ایجاد لایه رسی، یک لایه ژئوتکستال دیگر در این حوضچه‌ها قرار گرفته تا در صورت وجود سنگ‌های ریزدانه یا رانش زمین، لایه دوم از آن محافظت کرده و در نتیجه تخریبی رخ ندهد.
در واقع آب‌های آلوده از طریق لوله‌های تعبیه شده وارد حوضچه شده و بعد دوباره طی یک فرآیندی وارد چرخه تولید می‌شوند.
وی معتقد است اقدام انجام‌شده در این معدن یک اقدام زیست‌محیطی موثر برای کنترل آب‌ها و پساب‌های معدنی و بازگرداندن آن به چرخه تولید است.
دیدگاهتان را بنویسید